جمهورباشقاني باشدانيشماني و جمهورباشقانليگي هوكوك پوليتيكالاري كورولی باشقانوكيلي مهمت اوچوم، توركيي’نين يني بير اناياسايه ندن احتیاج دويدوگونی و يني اناياسانين هانكي كوونلري كاپساماسي كركتيگيني كالمه الدي. *** يني اناياسه تارتيشماسينين اولاگان گوندمين ياني سيره اقتول گوندمده ده ونه چيكتيگي بير دونمه كيرديك. داهه ونجه يني اناياسه گوندمينه إیليشكين ايري ايري ايله الديگيميز كيمي كونولاره بير بوتون اولاراك اورتايه كويماكته فايده وار. بی يازيده يني اناياسه إیله اناياساجيلق تاریخيميز اراسينداكي إیليشكي، بير اناياسانين وز اولاراك نه انلامه كلديگي و اناياسال تميناتلارين نه اولماسي كركتيگي دگرلنديريلمكتدير. ٢٠٢٣ روهونه ساهيپ يني بير اناياسا يني اناياسانين اوزرينه ياپيلان تارتيشمالاره باكيلديگينده زمان زمان جمهورييت دونمينين اناياسال بيريكيمينه ووركولار ياپيلديگي كورولويور. ١٩٢١ اناياساسي كورتولوش سورجیميز باكيميندان، ١٩٢٤ اناياساسي إیسه كورولوش سورجیميز اچيسيندان ميسيونر اناياسالاردير. هاكيكاتن كورتولوش و كورولوشون كيلومتره تاشي اولان إیكي اناياسه تاریخينه ساهيبيز. داربه اورونی ١٩٦١ اناياساسي إیله هالن يورورلوكته اولان يينه داربه اورونی ١٩٨٢ اناياساسي ده اناياسال تاریخه ايكلنميشتير. اناياسه تاریخيميز اچيسيندان ١٨٧٦ اناياساسيني ده انابيليريز. هاته اناياسال هاركتلر چرچوسينده دگرلنديرمه ياپيلينجه إیسلاهات فرماني (١٨٥٦)، تانزيمات فرماني (١٨٣٩) و سند-ي إیتيفاك (١٨٠٨) ده ديكاته الينير. توم بی متينلر، اولوملی يانلارينين ياني سيره وزليكله باتيجيليكتان ايتكيلنن و داربجیليكتن كايناكلانان اولومسوز يونلرييله بيرليكته اناياساجيلق تاریخيميزده ونملي بير ير توتارلار. ياني تاریخسل اولاراك اناياسال موكتسباتيميز كنيش بير إیچريگه ساهيپتير. انجاك جمهورييت’ين يوزونجی ييلي تاماملانميشكن اولكميزين لاييك اولدیگی سيويل، دموكراتيك، وزكورلوكچو، كاپساييجي يني اناياسانين تمل رفرانسلارينين و روهونون، دوامليليگي ساگلايان كوروجی إیلكلر هاريچ، بی اناياسال بيريكيميميزدن چيكماياجاگينين ده آلتوني چيزمك كركير. ساواش كوشولارينده كابول ايديلن وايه تك پارتي دوزنينه چرچوه اولوشتوران اناياسالاردان كوروجی إیلكلري كوروماك ديشينده يني اناياسه إیچين بليرلاييجی سوييده ايسينلنمك هم مومكون دگلدر هم ده اويكون دگلدير. تاریخسل بيريكيمدن فايدالانماك ونمليدير. انجاك ايساس اولان، بی بيريكيمين گونوموزه تاشينان كازانيملاريني و كوروجی إیلكلريني كوروماك، ايكسيكلري و هاتالاريندان إیسه درس چيقرەبيلمكتير. يوزييلي اشان ميلي باگيمسيزلق موجادلميزين و اناياسال بيريكيميميزين كازانيملاري; جمهورييت، اونيتر ياپي، لايكليك، هوكوك دولتي، دموكراسي و باشقانلق سيستميدير. يني اناياسه ده ايلبته بی كوروجی إیلكلر إیله كازانيملاري ايساس المالي و كوچلنديرمليدير. كوروجی إیلكلريميز و كازانيملاريميز ميلتين بيرليگيني ساگلاميش، هوكيميزين كوجونی ارتيرميشتير. ميلي ايكمنليك إیلكسي دولتيميزين شكليني جمهورييت اولاراك بليرلميشتير. مركز-يرل يونتيم بيرليگي دولتيميزين ياپيسيني اونيتر ياپي اولاراك تايين ايتميشتير. ميلي ايكمنليگين ايكسيكسيز اولاراك هوك إیرادسييله كولانيلماسي كوونجه آلتونه الينميشتير. هوكيميزين اوي كوجی ارتيريلاراك دموكراسيميز كوچلنديريلميشتير. سيستمسل ايساسلار توپلومسال مشروييت إیلكسينه باگلاناراك دموكراسيميزين ڭ يوكسك كاپساييجيليگه اولاشماسينين إیمكانلاري اولوشتورولموشتور. بی باكيش اچيسييله ايله الينديگينده يني اناياسانين توم كوروجی إیلكلري و كازانيملاري موهافازه ايدن، سيستمسل اويومی و إیچ توتارليليگي ساگلايان، چاگه اويكون هاكلار و وزكورلوكلر چرچوسينده يني كازانيملار كتيرن بير إیچريگه ساهيپ اولماسي بكلنير، ويله اولاجاگينه ده شوفه يوقتور. ايريجه يني اناياسانين تورك ميلتي، تورك واتانداشليگي، دولتين ديلي ياني رسمي ديل توركچه اوزريندن تارتيشمه اچاراك توركيي’يي بولمه هدفلي ايمپرياليست پروژلره كارشي موجوت كوونلري كوروياجاگي و كوچلنديرگي ده كسيندير. سونوچ اولاراك، يني اناياسانين روهی نه ١٩٢١ نه ١٩٢٤’تور. يني اناياسه ٢٠٢٣ روهونه ساهيپ اولماليدر و جمهورييتيميزين يوزونجی ييلينين تيمسالي اولاراك كورولمليدير. ٢٠٥٣ و ٢٠٧١ ويزيونلاريميزه اويكون اولاراك كلگي ده كوجاكلايان بير فلسفايله حاضرلانماليدير. بير كوونلر سيستمي اولاراك اناياسا “اناياسه ندير؟” سوروسونه ليتراتورده بيرچوك فاركلي واپ وريلميشتير. ڭ ساده تانيملاردان بيري شودور: اناياسه دولتين ياپيسيني و إیشلاييشيني، واتانداشين هاكلاريني، وزكورلوكلريني و ودولريني دوزنلاين ايساس يه ده اوست كانوندور. ياپيلان هر تانيم كيبي بی تانيمه ده ايلشتيريلر يونلتيلبيلير. توريك اولاراك اناياسه تارتيشمالاري هپ دوام ايدكتير; چونكی توري بونی كركتيرير. بونونله بيرليكته بير اناياسه دولت و واتانداش اچيسيندان نه إیفاده ايدر سوروسی داهه پراتيكتير. ايني شكيلده اناياسانين دولت و كيشيلر إیچين إیشلوي نه اولماليدر سوروسی ده سورولابيلير. بی سورولارين ڭ كيسه وابي شودور: فونكسييونل اچيدان اناياسه بير كوونلر (تميناتلار) سيستميدير. يري كلميشكن بليرتليم: بير اناياسانين فونكسييونی دوگرودان إیجراي اولماك دگلدير. اناياسه كوونلر اولوشتورمانين ياني سيره ايني زمانده إیجراي ياپيلاره و سورچلره چرچوه چيزن، ودو و سوروملولق يوكلاين بير دوزن اولوشتورور. بی دوزني إیشل ایتمك دولت ايركلرينين ياني إیجراي مرجیلرين كورويدير. بی ندنل، اويكولامه سورونلاريني وايه گنل مسللري ونه چيقرەراك “يني اناياسه بونلاري مي چوزك؟” دمك، كونويی انلاماماك وايه بيلينچلي اولاراك چارپيتماكتير. بير اناياسه هانكي هوسوسلارده كوونلر اولوشتورماليدير؟ اسيل كونی بودور. ايلبته گونوموزده تمل هاك و وزكورلوكلر اناياسه إیله كوونجه آلتونه الينير. انجاك اناياسانين يالنيزجه كيشينين هاك و وزكورلوكلرينه إیليشكين بير كوونجه سيستمي اورتمسي يترلي اولماز. بير اناياسه يالنيزجه كيشایی دگل، ايلايي، توپلومی و دولتي ده كوونجه آلتونه الاجاك بير دنكايه ساهيپ اولماليدير. وزليكله اناياسانين كيشي كاورامينين توزل كيشيليكلر يونونی ده كوز اردي ايدە رك سادجه بيرايسل وزكورلوكلري كورومايه اوداكلانماسي كركتيگيني ساوونان كوروشلرين، نوليبرال بير هوكوك انلاييشيندان دوگدوگی اچيكتير. بيرايسل هاك ايكسنلي پاراديكمه اولاراك ساوونولان بی كوروشلر، اسلينده ميلي دولتي زاييفلاتان و كورسل ايمپرياليزمه هيزمت ايدن اويكولامالارين كاپيسيني اچماكتادير. گر اناياسه نوليبرال هوكوك انلاييشلارينه كارشي ميلي هوكوكی كورومه ميسيونونی يرينه كتيرمزس، او اولكنين باگيمسيزليگي ايروزيونه اوگرار و كورسل سرماي، دولتين ايكمنليك الانيني اشينديرمايه باشلار. بی ندنله هاك و وزكورلوكلري، كورسل سيستمين إیدولوژيك داياتمالارينه كارشي اسلينه اويكون شكيلده انلاماك و “سربستليك فتيشيزمي” توزاگينه دوشممك كركير. هر شايين سربست اولماسي وزكورلوك دگلدير. نردايسه سينيرسيز سربستليگه ساهيپ سوسيال مديه و ديژيتال مجرالارين ناسيل بير انتي-وزكورلوك الاني اورتيگي و ديژيتال فاشيزمه يول اچتيگي بونون ڭ ييكيجي دليلريندن بيريدير. گونوموزده اناياسانين إیشلوي سادجه كيشينين هاكلاريني كوروماكله سينيرلي دگلدير. بوكون اناياسالار كيشينين هاكلارينين يانينده گنل اولاراك ميلي اولاني، وزل اولاراك ميلي دولتي، ميلي هوكوكو، ميلي ياركييي كوروماك زوروندادير. اقسي هالده اولكنين وارليگيني سوردورمسي زورلاشير. ايگر بير اناياسه ميلي اولانين وزونی و ايساسلاريني كورويامازسه او دولت إیچ بوتونلوگونی كايبدر و هر تورلی ديش موداهالايه اچيك هاله كلير. بير اولكنين كورسل سيستم إیچينده هوكوكن ناسيل كونوملانديگي اناياسال إیلكلرله بليرلنير. ميلي دولت، ميلي هوكوك و ميلي ياركييي زاييفلاتان بير اناياسال سيستم، اولكنين باگيمسيزليگيني تهديت ايدن بير اناياسال ريسك اولوشتورور. بی ريسكي پوزيتيف هوكوك اچيسيندان اورتادان كالديرماك إیچين اناياسانين ونليكله اولكنين باگيمسيزليگيني و باگيمسيزليگين انه كوچلرينين باشينده كلن ميلتين بيرليگيني كوونجه آلتونه الماسي كركير. توركيي’ده يني اناياسه هر شايدن ونجه داهه كوچلی بير كوونجه سيستمي إیچين بير احتیاجتير. چونكی موجوت اناياسه هيچبير كونوده تام كوونجه ساگلايان بير نورم دوزنينه ساهيپ دگلدير. توركيي’نين، ميلي دولت، ميلت، اولك، واتانداشليك، دولت ديلي، ميلي هوكوك، ميلي ياركي، هوك، سچمن، توپلوم، ايله و كيشي/بيراي اچيسيندان موجوت كوونلري كوروياجاك، ايكسيكلري كيدرك، كوونلري كليشتيرك، جمهورييت و دموكراسييي كوچلنديرە جك يني بير اناياسايه كاووشماسي آرتيق كاچينيلاماز بير كركليليكتير. اناياسال كوونلر سيستمينين ايساسلاري يني اناياساده كوونلر (تميناتلار) يوكاريده سيرالانان تمل إیلكلر اوزرينه إینشه ايديلملي و كوچلی بير كوونلر سيستمي كورولماليدير. ميلي دولت: جمهورييتين كوروجی إیلكلرييله و دولتين دوامليليگيني كوچلنديرە جك نورملارله كوونجه آلتونه الينير. ولك: جوگرافي بوتونلوك و سيياسي بيرليك (ونيتر ياپي) كوروناراك كوونجه ساگلانير. ميلت: ميلي كيمليگي و تاریخ بيلينجیني موهافازه ايدرك، ميلي كيمليك اوزريندن توپلومسال بيرليگي ساگلاياراك و توركييه جمهورييتي’نين كوروجوسی توركييه هوكيندان اولوشان تورك ميلتينين ادي كوروناراك كوونجه آلتونه الينير. توركييه هوكي چشيتليليگيميزين، تورك ميلتي بيرليگيميزين تميناتيدير. واتانداشليك: واتانداشلق بير اويليك دگل منسوبييت إیليشكيسيدير. تورك ميلتينه منسوبييتن دوگان هوكوكي باگ اولاراك تانيملانير و تورك واتانداشليگي إیسمي كورونور. بی كوونجه ايتنيك كوكن و ديني ايدييتينه باكيلماكسيزين هر تورك واتانداشينين تورك ميلتينين ايشيت منسوبی و واتانداشليكتان دوگان هاكلار إیله ودولره ايشيت اولاراك ساهيپ اولدیگی ووركولاناراك كوچلنديريلير. دولتين ديلي: ميلي بيرليگيميزين هارجي اولان توركچ، دولتين ديلي ياني تك رسمي ديل شكلينده موهافازه ايديلە رك كوونجه آلتونه الينير. دولتين ديلي ميلي ايكمنليكله إیلكيليدير، ميلت اولمانين تمل اونسورلاريندان بيريدر و رسمي ديلي بليرلر. دولتين ديلي توركچنين ستاتوسو، هوكين گونلوك ياشامده كولانديگي ديگر ديلرين ستاتوسوندن نيتليكسل اولاراك فاركليدير. بی ندنل، توركچه إیله ديگر ديلري ايني سوييده كوروپ ياريشتيران ياكلاشيملار كرچكچي و دوگری دگلدير. ديگر ديلر: هوكين گونلوك ياشامده كولانديگي ديگر ديلر و لهچلر إیچين ٢٠١٣’تن بري ياسال وزكورلوك ساگلانميشتير. كورتچه و زازاجه داهيل ديگر ديلر و لهچلر، دولت اوكولاري و وزل اوكولارده سچملي ديل درسي، وزل كورس، وزل ايگيتيم كورومونده ايگيتيم ديلي، ليسانس و ليسانسوستی ايگيتيملرده وگرتيم ديلي إیمكانلارينه ساهيپتير. دولاييسييله توركيي’ده گونلوك ياشامده كولانيلان كورتچه و زازاجه إیله ديگر ديل و لهچلرين وگرتيمينه إیليشكين هوكوكي بير سورون يوقتور. موجوت ياسال وزكورلوك “گونلوك ياشامده كولانيلان باشكه ديلر و لهچلرين وگرتيمينه إیليشكين هوسوسلار كانونله دوزنلنير” شكلينده بير هوكوم اناياسايه كوناراك، اناياسال وزكورلوك سوييسينده كوچلنديريلبيلير. ميلي هوكوك: اولوسلاراراسي سوزلشملردن اولوشان و گونوموزده چوكوش ياشايان ديش هوكوك دوزنيني بير اوست اوتوريته كيبي إیچ هوكوك دوزنينه هيچبير شارته اوستون توتماياراك، چليشكي هالينده إیچ هوكوكه اوستونلوك تانيياراك كورونور. ميلي ياركي: اولكه ديشي ياركي مرجیلرينين، ايكمنليك يتكيسي كولانان ميلي ياركييله إیليشكيسينده هييرارشيك (ديكاي) بير پوزيسيونی اولماديگي ووركولاناراك تمينات ساگلانير. هوك: دموكراتيك بيريكيمه ساهيپ چيكيلاراك، سيياسال سيستمين إیشلاييشينده هوكين إیرادسي كوچلنديريلرك، دموكراسي كليشتيريلە رك كورونور. سچمن: گنل و ايشيت اوي هاكي إیله سچيم هوكوكونده هم گنل اولاراك هم يوروم كركتيرن هالرده ‘سچمن إیرادسينه اوستونلوك تانيماك’ تمل إیلكلر كابول ايديلە رك كورونور. توپلوم: كاپيتاليزمين، إینساني مادي و مانوي اچيدان تاهريپ ايديجی سونوچلارينه كارشي (ورنگين تاوان فييات كيبي) تدبيرلر اليناراك، سوسيال آطەلت و كولكتيف رفاهين تميني ساگلاناراك كورونور. ايل: كادين و ايركگين بيرليگيندن اولوشان دوگال ايله ياپيسي دستكلنە رك و كوچلنديريلرك، ايلايه يونليك تهديتلره كارشي هر تورلی تدبير اليناراك كورونور. كيشي/بيراي: توم كيشيلرين تمل هاك و وزكورلوكلر إیله كنديني إیفاده ايتمسي ساگلاناراك و كليشتيريلرك، إیلاوه اولاراك بيراي اچيسيندان جینسييتسيزلشتيرمايه كارشي تدبيرلر اليناراك كورونور. اچيك كوچ ساواشلارينين هاكيم اولدیگی گونوموزده ايگر بير اناياسه ميلي كيمليگي و سوسيال دوزني كوروماده زااف اورتيرس، كيشيلر و توپلومون اولكه هوكوكونی بليرلمه إیرادسي كورسل كوچ اوداكلارينين اوپراسيونونه اچيك هاله كلير. دولتين بكاسي، بيرايين وزكورلوگی إیله دوگال كيمليگينين كورونماسي، ايلنين كورونماسي، توپلومون رفاهي و ميلتين بيرليگي انجاك دوگری بير اناياسال كوونجه سيستمييله ساگلانابيلير. بوكون يني اناياسه هدفي يالنيزجه سيياسي و هوكوكي بير رفورم دگل، ايني زمانده توركيي’نين كلگيني شكيلنديرە جك كاچينيلاماز و اولاشيلماسي زورونلی بير هدفتير. ديگر داييشل، توركيي’نين ميلي كيمليگيني، جوگرافي بوتونلوگونی و سيياسي بيرليگيني هر يونويله كوروياجاك كوچلی بير يني اناياسال چرچوايه كاووشماميز آرتيق بير مجبورييتير.
يني اناياسه هانكي كوونلري كاپسامالي؟

مسعود

اڭ صون خبرلر
اره
اتكتلر
آطەنه (82) إیران-يسرايل ساواشي (72) إیزمير (86) إیسپارته (231) اساييش (379) انتاليه (336) انكاره (692) اوردی (156) ايكونومي (805) ايگيتيم (126) باتمان (73) بوردور (79) بورسه (82) بيليم-تكنولوژي (105) توركييه (2758) خبرلر (551) دونيه (6274) دونيه إیران-يسرايل ساواشي (144) دييانت تاكويمي (97) دييانت هابر (62) سيياست (119) سپور (1061) صاغلق (149) عثمانلیجە (550) فوتو كالري (172) فيليستين (177) كارس (516) كوجالي (148) كولتور سانات (181) كونيه (72) كيرسون (136) مانشت (120) موگله (125) ويدو (140) ياشام (242) يورت (934) پوليتيكه (79) چين (1041) گنل (115) یازیلر (550) اسلامبول (170) طرابزون (113) گوندم (3817) گوندم، مانشت (97) گونل (884)
یورم یاپ