واكت: وكت كوك كلمەسي ‘زمان وايه باشكه بير شايده بلي بير شايين سينيري و نيهايتي’ انلامينه كلير. بی كوكتن كلن واكت، بيلينن زماندير. موكوت ‘سينيرلي’، ميكات، ‘واكتي بليرلنميش واريش يري’ دمكتير. (سواد ايل-هاكيم، إیبنو’ل-ارابي سأوزلوگو، ترج.: ايكرم دميرلي، كابالجي، اسلامبول ٢٠٠٥) بونه كوره واكيت، زماندان بير جوزدور و او ده كندينده دوير، ييل، اي، گون، ساعت، ان… ود. جأوزلره ساهيپتير.
كور’âن’ده واكيت كلمەسي، وكت كوكوندن تورولرييله ١٣ ايته ير الير و كور’âن سأوزلوكلريندكي انلاملاري إیتيبارييله فارز، واجیپ، موستهاپ، مكروه و موباه واكيتلر ايريمييله دوگرودان إیبادت ايساسينده فيخه داهيل اولدیگی كيبي، إیلكيلي ايتلرده پايكامبرلرين دويرلرين، كييامت گونون، بورچلانمه وب. دونيوي إیشلر… إیشارتله (اهلاكي ده اونه داهيل ايتيگيميزد) شرياتي إیفاده ايدر. ديگر بير إیفادايله فيكيه ياني اويكولامه جیهتيندن دين/يسلام شرياتي، ادته واكيتلر اوزرينه بينه ايديلميش كيبيدير. (كنيش بيلكي إیچين بكز.: سمين ايل-هالبي، ميسالي انسيكوپديك كور’ان سأوزلوگو، ترج.: وايسل اقدوگان، كتب، اسلامبول ٢٠٢٤). كونونون باتيني يونونی إیسه تاساوووفتان ورگيز. انجاك بونه كچمدن ونجه شرياتي يوكلنن اولاراك بير مومينين، دونيه موهلتي يه ده هاياتي انلامينده كنديسينين ده واكته تابي، ياني كندي وارليگينين ده واكيت تانيملي اولماسينه ديكات چكمليييز.
شويله كي، دوگماك دونيه زمانينده كندي واكتينه دوگوملنمك، ولمك إیسه كندي واكتينين دوگوموندن كورتولاراك موتلاك زمانه كاتيلماكتير. هر وارلق انجاك كندي هاكيكاتينه اويكون ياراتيليشلاري كابول ايدبيلديگينه كور، واكيتلي يه ده واكيتلره تابي بير وارلق اولاراك إینسان ده كندي موهلتينده ونجه واكتي و واكيت جینسيندن اولاني كابول ايدر.
بی باكيمدان دوگموش اولان بيري ببكليك، چوجوكلق واكيتلريني كات ايدە رك ايركنليك واكتينه ايريشتيگيند، ايني زمانده تكليف (موكلف اولما) واكتينه ده ايريشميش اولور كي، شرياتين اونه اييلم -يبادتي إیفه ايتم– شارتي اولاراك تايين ايتيگي ناماز، اوروچ، هاج، زكات، بايرام، كانديل گونلري… وب. واكيتلري هاك ايدر.
بويلجه واكته تابي اولان إینسان، يوكاريداكي سويلاييشيميزله شريات دمك اولان واكيتلري، بی كز كنديسي إیچين دونيه زمانينده اتيلان دوگومله (كندي واكيتليليگي إیل) بڭزرليگي يونوندن، الل’ين اتيگي دوگوملر اولاراك بنيمساييپ، موتشري اولمايي سچتيگيند، كندي هايات دوگومی إیچيندكي شر’î دوگوملري ايني زمانده اونی موتلاك زمانه ايريشتيرە جك بير مرديونين باساماكلاري كورمايه باشلار. نيتكيم بويوكلريميز بی كورمايي، بش واكيت نامازين پايكامبر الايهيسلام’ين ميراجينده فارز كيلينماسيندان هاركتل، مومينلرين نامازلاريني، ميراجين يوكسلمه اراجي ياني مرديوني ماناسينده بير اورتاكليگه يورموشلار; “نامازي بيتيرينجه ده اياكته إیكن، اوتوروركن و ياتاركن الل’ي انين. كوونليكده اولدیگونوزده نامازي كركتيگي كيبي كيلين. شوفه يوق كي ناماز، مومينلر اوزرينه واكيتلري بلي (موكوتن) يازيلميش (كيتابن) بير ودودير” (نيسه ٤/١٠٣) ميليندكي إیلاهي ايميرده إیشارت بويرولان سوركليليگي ده سوز كونوشی يوكسليش إیله بيرلشتيرميشلردير. مومينين واكيتلي / واكيتلره تابي بير وارلق اولماسي دمك، كندي زمانييله كاييتليليگي دمكتير. دولاييسييله بی كاييتليليگي تاساوووف إیلمينده إیبنو’ل-واكت تريمييله إیفاده ايديلميشتير. ابدورززاك كاشâني، إیستيلاهاتو’س-سûفييي’سينده واكتي شويله تاريف ايتميشتير: “واكيت: إیچينده بولوندوگون اندير. ايگر واكيت هاك’ين تاساروفونده إیس، ريزه كوسترمن و تسليم اولمان كركير كي، بويلجه واكتين هوكمی إیله اولموش اولورسون و اقلينه اوندان باشكاسي كلمز. شايت سوز كونوسی واكيت سنين ياپيپ ايتمنله الاكالييسه سادجه سني إیلكيلنديرن شايله إیلكيلن، كچميش و كلگي دوشونم. زيره كچميشي تلافي ايتمايه چاليشيرسان إیچينده بولوندوگون واكتي زايي ايدرسين; كلكتكي بير شايي دوشونمك ده بويلدير. چونكی كلگه اولاشامايابيليرسين و واكتي ده ايليندن كاچيريرسين. بی ندنله موهاكيك ‘سûفي إیبنو’ل-واكت’تير (واكتين اوگلودور)’ دميشتير.” (سûفيلرين كاوراملاري، ترج.: ابدورززاك تك، بورسه اقادمي، بورسه ٢٠١٤)
يبنو’ل-واكت تركيبييله نايين كاستديلديگي شويله ده اچيكلانميشتير:
“درلر كي، ‘سûفي إیبنو’ل-واكتير (واكتين چوجوگودور).’ بونونله كاسد ايديلن شودور: او، هال إیچينده ڭ كركلي إیشله مشكول اولور، او âنين كركتيرديگي إیشي ياپار. دنيلميشتير كي: ‘فاكيرين واكتيني نه كچميش مشكول ايدر نه كلك، او انجاك، إیچينده بولوندوگی واكيت إیله مشكولدور.’ يينه دنيلميشتير كي: ‘كچميشين واكتييله مشكول اولماك، إیكينجی بير واكتي ايلدن كاچيرماكتير.” (متينلرله تاساوووف تريملري سأوزلوگو، ترج.: هايت، ايدت.: زافر ايركينلي، كالم، طرابزون ٢٠٠٦)
تاساوووف دوشونسينده واكتين كوزمولوژي إیله إیليشكيسيني وگرنمايه و إیبنو’ل-واكت تريمييله إیلكيلي داهه كنيش بيلكييه احتیاج دويانلاري إیبن ارابي’نين فوتûهات-ي مكيي’سينده ٣٥. كيسيمداكي واكيت و ناماز واكيتلري إیله إیلكيلي بيلكيلره يونلنديرليم.
tags:
كور’âن’ده واكيت كلمەسي، وكت كوكوندن تورولرييله ١٣ ايته ير الير و كور’âن سأوزلوكلريندكي انلاملاري إیتيبارييله فارز، واجیپ، موستهاپ، مكروه و موباه واكيتلر ايريمييله دوگرودان إیبادت ايساسينده فيخه داهيل اولدیگی كيبي، إیلكيلي ايتلرده پايكامبرلرين دويرلرين، كييامت گونون، بورچلانمه وب. دونيوي إیشلر… إیشارتله (اهلاكي ده اونه داهيل ايتيگيميزد) شرياتي إیفاده ايدر. ديگر بير إیفادايله فيكيه ياني اويكولامه جیهتيندن دين/يسلام شرياتي، ادته واكيتلر اوزرينه بينه ايديلميش كيبيدير. (كنيش بيلكي إیچين بكز.: سمين ايل-هالبي، ميسالي انسيكوپديك كور’ان سأوزلوگو، ترج.: وايسل اقدوگان، كتب، اسلامبول ٢٠٢٤). كونونون باتيني يونونی إیسه تاساوووفتان ورگيز. انجاك بونه كچمدن ونجه شرياتي يوكلنن اولاراك بير مومينين، دونيه موهلتي يه ده هاياتي انلامينده كنديسينين ده واكته تابي، ياني كندي وارليگينين ده واكيت تانيملي اولماسينه ديكات چكمليييز.
شويله كي، دوگماك دونيه زمانينده كندي واكتينه دوگوملنمك، ولمك إیسه كندي واكتينين دوگوموندن كورتولاراك موتلاك زمانه كاتيلماكتير. هر وارلق انجاك كندي هاكيكاتينه اويكون ياراتيليشلاري كابول ايدبيلديگينه كور، واكيتلي يه ده واكيتلره تابي بير وارلق اولاراك إینسان ده كندي موهلتينده ونجه واكتي و واكيت جینسيندن اولاني كابول ايدر.
بی باكيمدان دوگموش اولان بيري ببكليك، چوجوكلق واكيتلريني كات ايدە رك ايركنليك واكتينه ايريشتيگيند، ايني زمانده تكليف (موكلف اولما) واكتينه ده ايريشميش اولور كي، شرياتين اونه اييلم -يبادتي إیفه ايتم– شارتي اولاراك تايين ايتيگي ناماز، اوروچ، هاج، زكات، بايرام، كانديل گونلري… وب. واكيتلري هاك ايدر.
بويلجه واكته تابي اولان إینسان، يوكاريداكي سويلاييشيميزله شريات دمك اولان واكيتلري، بی كز كنديسي إیچين دونيه زمانينده اتيلان دوگومله (كندي واكيتليليگي إیل) بڭزرليگي يونوندن، الل’ين اتيگي دوگوملر اولاراك بنيمساييپ، موتشري اولمايي سچتيگيند، كندي هايات دوگومی إیچيندكي شر’î دوگوملري ايني زمانده اونی موتلاك زمانه ايريشتيرە جك بير مرديونين باساماكلاري كورمايه باشلار. نيتكيم بويوكلريميز بی كورمايي، بش واكيت نامازين پايكامبر الايهيسلام’ين ميراجينده فارز كيلينماسيندان هاركتل، مومينلرين نامازلاريني، ميراجين يوكسلمه اراجي ياني مرديوني ماناسينده بير اورتاكليگه يورموشلار; “نامازي بيتيرينجه ده اياكته إیكن، اوتوروركن و ياتاركن الل’ي انين. كوونليكده اولدیگونوزده نامازي كركتيگي كيبي كيلين. شوفه يوق كي ناماز، مومينلر اوزرينه واكيتلري بلي (موكوتن) يازيلميش (كيتابن) بير ودودير” (نيسه ٤/١٠٣) ميليندكي إیلاهي ايميرده إیشارت بويرولان سوركليليگي ده سوز كونوشی يوكسليش إیله بيرلشتيرميشلردير. مومينين واكيتلي / واكيتلره تابي بير وارلق اولماسي دمك، كندي زمانييله كاييتليليگي دمكتير. دولاييسييله بی كاييتليليگي تاساوووف إیلمينده إیبنو’ل-واكت تريمييله إیفاده ايديلميشتير. ابدورززاك كاشâني، إیستيلاهاتو’س-سûفييي’سينده واكتي شويله تاريف ايتميشتير: “واكيت: إیچينده بولوندوگون اندير. ايگر واكيت هاك’ين تاساروفونده إیس، ريزه كوسترمن و تسليم اولمان كركير كي، بويلجه واكتين هوكمی إیله اولموش اولورسون و اقلينه اوندان باشكاسي كلمز. شايت سوز كونوسی واكيت سنين ياپيپ ايتمنله الاكالييسه سادجه سني إیلكيلنديرن شايله إیلكيلن، كچميش و كلگي دوشونم. زيره كچميشي تلافي ايتمايه چاليشيرسان إیچينده بولوندوگون واكتي زايي ايدرسين; كلكتكي بير شايي دوشونمك ده بويلدير. چونكی كلگه اولاشامايابيليرسين و واكتي ده ايليندن كاچيريرسين. بی ندنله موهاكيك ‘سûفي إیبنو’ل-واكت’تير (واكتين اوگلودور)’ دميشتير.” (سûفيلرين كاوراملاري، ترج.: ابدورززاك تك، بورسه اقادمي، بورسه ٢٠١٤)
يبنو’ل-واكت تركيبييله نايين كاستديلديگي شويله ده اچيكلانميشتير:
“درلر كي، ‘سûفي إیبنو’ل-واكتير (واكتين چوجوگودور).’ بونونله كاسد ايديلن شودور: او، هال إیچينده ڭ كركلي إیشله مشكول اولور، او âنين كركتيرديگي إیشي ياپار. دنيلميشتير كي: ‘فاكيرين واكتيني نه كچميش مشكول ايدر نه كلك، او انجاك، إیچينده بولوندوگی واكيت إیله مشكولدور.’ يينه دنيلميشتير كي: ‘كچميشين واكتييله مشكول اولماك، إیكينجی بير واكتي ايلدن كاچيرماكتير.” (متينلرله تاساوووف تريملري سأوزلوگو، ترج.: هايت، ايدت.: زافر ايركينلي، كالم، طرابزون ٢٠٠٦)
تاساوووف دوشونسينده واكتين كوزمولوژي إیله إیليشكيسيني وگرنمايه و إیبنو’ل-واكت تريمييله إیلكيلي داهه كنيش بيلكييه احتیاج دويانلاري إیبن ارابي’نين فوتûهات-ي مكيي’سينده ٣٥. كيسيمداكي واكيت و ناماز واكيتلري إیله إیلكيلي بيلكيلره يونلنديرليم.
tags:
یورم یاپ