انادولی اژانسي ستراتژيك اناليز مودوری زليهه ايلياچيك، هولاندا’ده ايركن سچيم اتموسفرينده مركز سيياستين چوزولوشونو، اشيري ساگين يوكسليشيني و كونوت كريزيندن كازز’يه اوزانان تارتيشمالارين سچمن داورانيشينه ايتكيسيني كالمه الدي.
…
هولانده سادجه ١١ اي سورن هوكومتين داگيلماسي سونراسينده سچيمه كيدييور. بيلينديگي اوزره كولتورل اولاراك كوچلی بير پروتستان كولتورل كلنگه ساهيپ اولان هولاندا’ده سچيملر بازار گونی دگل، چارشامبه گونی ياپيلييور [١].
سچيم سورجینده كوزلملرده بولوندوگوم هولانده سوكاكلاري چوك هاركتلي. هولانده سچيملري، بيزيم توركيي’دن اليشيك اولدیگوموز شكيلده تك پارتي ميتينكلريندن زيياد، پك چوك باتي آوروپە اولكسينده اولدیگی كيبي سوكاك پروتستولاري ايترافينده شكيلنييور. بی سيياسي كولتورون ياني سيره هولاندا’ده إیكليم، ايكونومي، كوچ و كازز، وزكورلوكلر و بڭزري كونولاره اوداكلانان كوچوك پارتيلرين ساييسينين ده كيدە رك ارتماسي، تك بير ليدر و پارتي ايترافينده توپلانمايي كوچلشتيرييور.
توركيي’دكي كالابالق كيتللرين كاتيلديگي ميتينكلرين يريني هولاندا’ده پارتي ليدرلرينين سچمني إیكنه ايتمايه چاليشتيگي تارتيشمه پروكراملاري الييور. پارتي پروكراملاريندان چوك سويلملرين و تلويزيون تارتيشمالارينين، پارتيلردن چوك ده كيشيلرين ون پلانه چيكتيگي بير سچيم سورجی ياشانييور.
كوروشتوگوم كيمي سيياست بيليمجیلره كوره يوزده ٦٠، كيميلرينه كوره إیسه يوزده ٨٠ اورانينده قرەرسيز سچمن وار. بی ده سون انده كرچكلشتيريلن تارتيشمه پروكراملاريني، ليدرين پرفورمانسيني، پولميك و إیكنه كوجونی كريتيك هاله كتيرييور. ويله كي هولاندا’نين ترت’سي اولاراك بيلينن نوس كانالينده پارتي ليدرلرينين فينال تارتيشمالاريني هركس مراكله بكلييور. بوراده ياپيلاجاك بير هاته ياهوت كاف، قرەرسيز سچمنين اوي داورانيشيني دگيشتيربيلير.
هولانده سچيملري ندن ونملي؟
كوروشتوگوم بازي اناليستلر باشاريسيز بير اشيري ساگ هوكومت تجروبسيندن سونره “انه اقيم ساگ-سول و ليبرال مركز پارتيلر إیچين ينيدن إیكتيداره كلمه شانسي” دوگدوگونی و بويلسي بير سونوجون ده “اشيري ساگين يوكسلديگي ديگر آوروپە اولكلرينده ينيدن بير ‘نورمالشم’ مودلي” اولاراك إیشلايبيلگي كوروشوند. انجاك ڭ چوك اوي الان إیكتيدار اورتاگي اولماسينه راگمن موجوت هوكومته باشباكان ياپيلمايان كيرت ويلدرس’ين سچيم كامپانياسينده ماگدور رولونی اويناديگي و إیجرااته كچبيلمك إیچين تام يتكي إیستديگي كوز ونونده بولوندورولدوگونده اشيري ساگين اويلاري ده ارتابيلير. هولاندا’نين ترومپ’ي كيبي داورانان ويلدرس، پروووكاتيف سويلملرييله سچيم گوندميني يونلنديرييور.
هولانده سچيملرينده بليرلاييجی سوری إیسه ديگر پارتيلرين اشيري ساگه كارشي ناسيل بير تاوير الاجاگي. بازي اناليستلر ويلدرس’سيز بير سناريوده المانيا’داكي مودلين تكرارلانابيلگيني، ياني مركز ساگ، مركز سول و ليبرال بير پارتينين بير ارايه كلە رك “دنكلاييجی” بير هوكومت كورابيلگيني دوشونويور. انجاك سورون يالنيزجه بير هوكومتين كورولماسي دگل، ايني زمانده سوردورولبيلير اولماسي.
كواليسيونلاره اليشيك بير اولكه اولماسينه راگمن، هولاندالي سچمن آرتيق إیستيكرارسيزليكتان يوركون. بی ندنله بی سچيم، “كيم كازاناجاك”تان زيياده “كيم اوزلاشابيلك” سوروسونون سينانديگي بير تست نيتليگيند.
سچيملرين اورتايه كوياجاگي سونوچلار، آوروپە’ده نيسپتن هوشكورونون سمبولی اولاراك بيلينن هولاندا’ده توپلومسال دونوشومه و آوروپە’نين كلگينه داير بير فيكير ده ورك. زيره آوروپە’نين إیليملي اولكسي هولاندا’داكي اشيري ساگجي دونوشوم آوروپە’نين گنلي إیچين ده بير “الارم” نيتليگي تاشييور.
هانكي پارتيلر ياريشييور؟
سون انكتلرده دوشوش ياشاسه ده ونكي هوكومتي دوشورە رك ايركن سچيمه كيدن يولی اچان إیسلام كارشيتي إیركچي كيرت ويلدرس’ين وزكورلوك پارتيسي (پوو) هاله ونده كورونويور. [٢]. انجاك پوو هاله بيرينجی پارتي اولسه داهي، اوي كايبي ندنييله تك باشينه هوكومت كورماسي مومكون كورونمويور. ديگر توم بويوك پارتيلر و وزليكله مركز-ساگ بلوكتاكي وزكورلوك و دموكراسي إیچين هوك پارتيسي (وود) إیله هريستييان دموكراتلار (جدا)، ويلدرس’له بير كواليسيونی اچيكچه رددييورلار [٣]. بی ندنله يني هوكومتين مركز ساگ وايه مركز سول و ليبرال بير إیتيفاك ايترافينده شكيلنمسي بكلنييور.
هولاندا’يي كلكته يه مركز ساگ (وود + جدا + ديگر كوچوك ساگ وايه ليبرال پارتيلر) بير كواليسيونله يونتە جك يه ده مركز سول بلوك (يشيل سول-يشچي پارتيسي) يانلارينه سوسيال ليبرال دموكراتلار د٦٦’يي الاراك بی بوشلوگی دولدورمايه چاليشاجاك.
تيمرمانس’ين ليدرليگيندكي كيرميزي-يشيل إیتيفاك (يشيل سول و إیشچي پارتيسي)، د٦٦ و جده ده اولاسي كواليسيون اورتاكلاري اولاراك ونه چيكييور. وود’نين كريلمسييله بيرليكته ايسكي ليبرال-موهافازاكار دنكه زاييفلاميش دورومدا. وود+جدا+ديگر كوچوك ساگ پارتيلرين اولوشتوردوگی بير كواليسيون إیهتيمالي ديشلانماسه ده شی انكي تابلويه كوره ڭ موهتمل سناريو، تيمرمانس’ين ايترافينده شكيلنە جك بير مركز سول هوكومتي يه ده د٦٦–جده ايكسنلي كنيش تابانلي بير “يستيكرار كواليسيونو” اولاراك دگرلنديريلييور. هر هالوكارده هولاندا’ده مركز إیتيفاكين ينيدن إیكتيداره دونمسي اومولويور. هوكومت كورمه سورجینين چوك ساييداكي پارتي اراسينده اوزلاشمه اراييشلاري ندنييله اوزون زمان الماسي بكلنييور.
كواليسيون كورماسي موهتمل توم پارتيلرين ويلدرس إیله كواليسيون ياپماياجاكلاريني اچيكلاميش اولمالاري، سچيم سونراسي سيياسي تابلويی بيچيملنديرە جك ڭ كريتيك دگيشكن كيبي كورونويور. آدایلارينين چوگونلوگونی تورك و كوچمنلرين اولوشتوردوگی دنك پارتيسي ده سچيملرده هدفته اولان كوچمنلر و كوچمن كارشيتي پوليتيكالاره كارشي چيكان سچمن إیچين بير الترناتيف اولوشتورويور. پارتي هاليهازيرده مجليسته ٣ سانداليايله تمسيل ايديلييور.
سچيم سورجینده هانكي كونولار كونوشولدو؟
هولاندا’ده سون ياپيلان پارلامنتو سچيملرينده سچيمه كاتيليم اوراني يوكسكتي. بی ييلكي سچيم سورجینده كوروشتوگوم كيمي اورته ياشلي و اورته ياشين اوزريندكي سچمن إیسه “آرتيق سيستمه إینانماديكلاري و ورديكلري اويلارين پوليتيك قرەرلارده ايتكيسيني كورمديكلري إیچين سچيمه كيتمايكلريني” سويلويورلار. دن هااك’ده بير كافده سوهبت ايتيگيم چيفت، “سچيمه كيتمايگيز، بيزيم ياشيميزداكيلر كيتمايك، زيره اوي ده ورسك هيچبير شاي دگيشمييور; امه كنچ وگرنجیلره سورارسانيز كيدگيز دييكلردير. هاله نايفلر، بيز وگرنديك.” دييور. بونه راگمن اولكدكي اشيري ساگه تپكينين ارتماسييله سيياسي كاتيليم ده يوكسك اولابيلير.
هولانده سچيملري، روسيا-وكراينه ساواشي، روسيه كوركوسو، ترومپ فاكتورو، كاززه سويكيريمي كيبي بير ديزي ونملي كريزين كولكسينده كرچكلشسه ده سچيم گوندميني ديش پوليتيكادان زيياده اولكنين إیچ سورونلاري بليرلميش دورومدا. بونون ندنلريندن بيري، موجوت چاتيشمه اورتامينده بيلهاسه روسيا-وكراينه ساواشي ندنييله ناتو’نون رولی كونوسونده فيكير بيرليگي إیچينده بولونولماسي و ايسكيدن روس ايتكيسييله سوچلانان ويلدرس كيبي اشيري ساگجيلارين سويلملرينين إیكتيداره كلينجه اوكراينه دستگي يونونده يوموشاماسي. كوونليك كايكيلاري ندنييله ساواش كارشيتي سولجولار داهي ساوونمه كيدرلرينين و ناتو ودملرينين ارتيريلماسي كونوسونده إیكنه اولموش كورونويور.
موهالفت كاززه سويكيريمي و إیسرايل’ه يونليك تپكيلر هوكومتي ايلشتيرمك و كيتللري موبيليزه ايتمك إیچين بير گوندم مادسي اولدیيسه ده سچيم سورجینده داهه زيياده إیچ مسللر بليرلاييجی اولدی.
دونيانين پك چوك يرينده اولدیگی كيبي، كونوت كيتليگي، كيره و صاغلق مالييتلريندكي ارتيشلار و كوچ مسلسي سچيملرين انه ايكسنيني اولوشتورويور. وزليكله اشيري ساگ پارتيلر، بی مسللري بير شكيلده سبپ-سونوچ إیليشكيسي چرچوسينده كوچمنلرله إیليشكيلنديرديگي إیچين سچيمين انه تارتيشمالاري بير شكيلده هپ كوچمنلر ايترافينده كرچكلشييور. باشته ويلدرس’ين پارتيسي اولماك اوزره اشيري ساگ پارتيلر، كوچمنلري كونوت سيكينتيسي، صاغلق اوجرتلرينين يوكسكليگي و پاهاليلق سورونلارينين ندني اولاراك كوستريركن; ديگر مركز ساگ، سول ياهوت ليبرال پارتيلر بی سويلم ايترافينده تارتيشمالاريني يوروتوكلري إیچين سيياسي تارتيشمالارده سويلم اوستونلوگی تامامن اشيري ساگين تكلينه كچميش كورونويور. سيياسي ايليتلرده كسكين بير “كوچ ڭ بويوك سورون الكيسي” اوتورموش دورومدا. سچمنين بير كيسمي ده ايو و ايكونوميك سورونلارين موسبيبي اولاراك كوچمنلري سوچلاركن بير كيسمي ده سيياستچيلري سورونلاري يونتممكله ده دگل، يونتممكله سوچلويور.
توركييه سچيم گوندمينده يوق
٢٠١٧’دكي سچيم كامپانياسي نردايسه تامامن توركييه كارشيتي تزلر اوزرينه كورولموشتو. سونراكي سچيملرده بی تانسييون ازاليركن، بی سچيملرده إیسه توركييه آرتيق هارارتلي بير سچيم كونوسی اولماكتان چيكميش دورومدا. اقسينه كوروشتوگوم دوشونجه كورولوشی تمسيلجیلري، روسيا-وكراينه ساواشي و كاززه داهيل چاتيشمالارده ارابولوجی رولی ندنييله توركيي’نين رولونون و اگيرليگينين ارتيگيني ديله كتيرييورلار.
توركيي’يه يونليك كلاسيك “دموكراسي” ايلشتيريلري إیسه ياپتيگيم كوروشملرده ديلنديريلسه داهي موجوت إیچ كاريشيكليكلار و هولانده توپلومونداكي كوتوپلاشمه ندنييله بی سسلر كيدە رك داهه كيسيك چيكييور. توركييه كريتيك بير سچيم كونوسی اولماكتان چيكميش اولسه داهي اشيري ساگ اقيملارين كوچمن و موسلومان كارشيتي سويلملريندن دولايي سچيم سونوچلاري هولاندا’ده ياشايان تورك واتانداشلاري و توركييه كوكنلي نوفوسی ده ياكيندان إیلكيلنديرييور.
“تولرانسلي” هولانده ناسيل اشيري ساگه و إیركچيليگه ايوريلدي؟
سوموركجی كچميشييله مشهور هولانده باتي آوروپە اولكلري اراسينده تولرانسلي ياپيسييله بيلينسه ده سون دونمده يوكسلن اشيري ساگ اقيملارين، إیسلاموفوبي و إیركچيليگين يوكسليشي ديكات چكييور. هولاندا’ده سون یگرمی ييلده اشيري ساگين يوكسليشي، ايكونوميك و سوسيال سورونلارين ندنلرينين -وزليكله كونوت، صاغلق و ياشام پاهاليليگينين-يانليش ادرسلرده ارانماسييله اچيكلانابيلير.
تمل مسله ياپيسال بير رفاه كريزي اولماسينه راگمن، سيياست بی سورونلاري كيمي يرده كوچمنلرله وزدشلشتيريركن كيمي يرده إیسه كوچمنلرين ديني كيمليگيني (گنلده موسلومانلاري) هدف الاراك كندي يونتيمسل يترسيزليگيني ورتباس ايتمايه چاليشتي. بی انلامده موسلومانلاره يونليك هلال كسيم، پچه ياساگي و إیسلامي كوروملارين فينانسال دورومويله إیلكيلي ياپيلماك إیستنن پوليتيكالار و كانونلار ورنك كوستريلبيلير.
٢٠٠٠’لرده بير إیكليم اقتيويستي تارافيندان ولدورولن اشيري ساگجي پيم فورتوين، إیلك كز اچيك بيچيمده إیسلام كارشيتي بير ديل كولاندي و بی سويلم سيياسته كاليجي بير ير ايديندي. اونون ارديندان كيرت ويلدرس بی ميراسي سيستملي بيچيمده سوردوردو. بويلليكله هولاندا’ده “تولرانس”ين انلامي دگيشتي: فاركليليگي كابول ايتمكتن چوك، سورونلارين كايناگيني وتكينه ياني كولتورل اولاراك فاركلي اولانه يوكلايە رك دوزني كورومه رفلكسينه دونوشتو.
هولاندا’ده اشيري ساگ سويلملر كيدە رك نورمالشيركن إیركچيلق و كوچمن كارشيتليگي ده كيدە رك بير “درجه مسلسي” هالينه كلييور. بازيلاري كولتورل، بازيلاري ايكونوميك ندنلر; بازيلارييسه ريل پوليتيكه كرگي دييە رك فاركلي درلرده امه موهاكاك كوچمنلري اولكه سورونلارينين مركزينه اوتورتموش دورومدا. توپلومده كوزله كورولور شكيلده بير اراده ياشامه سورونی بولونمازكن، كوچمنلرين ديني و كولتورل ياپيسينين ون پلانه چيكاريلماسي، دوگال بير سونوچتان چوك آوروپە توپلوملارينين هوموژن ياپيسيندان كايناكلي، كنديسيندن باشكاسيني ايشيت يورتاش اولاراك بنيمسمه كونوسونده زورلوكلاره إیشارت ايدييور. زيره هولانده تاریخي اولاراك سوموركلرييله كندي رفاهيني وار ايدركن انجاك بير هييرارشيك ياپي و ايفندي-كوله إیليشكيسي اوزريندن بی “چشيتليليگ” تاهامول ايدبيلميشتي.
سادجه اشيري ساگ دگل، مركز ساگ و سول پارتيلر ده داهيل انه اقيم سيياستين ده سيك سيك إیسلاموفوبيك و كوچمن پروپاكاندايه باشوورماسي كرچك پوليتيكالار اورتمكتنسه “كوركو” سيياستييله توپلومی يونتمايي ترجیه ايتيكلريني كوسترييور. ايساسينده يرلشيك موهكم سيستم إیله دموكرافيك و كولتورل دونوشوم اراسينده بير كريليم وار. نه توپلوم نه ده سيياست كوروملاري بی دونوشومله هالشمييور.
دموكرافي موهنديسليگي
هولانده بوكون ١٨ ميليونی اشان نوفوسويله آوروپە’نين ڭ يوگون نوفوسلی اولكلريندن بيري; كيلومتركارايه اورتالامه ٥١٣ كيشي دوشويور. يني دوگان ساييسينين هيزله كريلديگي اولكده نوفوس ارتيشي آرتيق نردايسه تامامن كوچه و ارتان ياشام سورسينه باگلانييور. هوكومت، بی ارتيشي سينيرلاماك اماجييله ٢٠٥٠’يه كادار نوفوسی ڭ فازله ٢٠ ميليونده توتمايي و ييللق كوچمن كيريشيني ياكلاشيك ٦٨ بينله سينيرلانديرمايي هدفلييور. ايساسينده هولاندا’ده دموكرافي موهنديسليگي ده كوچ يونتيمينين بير پارچاسي هالينه كلييور. هولانده إیستاتيستيك كورومونون ٢٠٢٤ وريلرينه كور، اولكدكي توپلام نوفوسون %١٦،٢’سي باشكه بير اولكده دوگموش و كوچمن اولاراك ياشييور. [٤]
كونوت سورونی توم سيياسي سيستم زاافلاريني ايله ورييور
هولاندا’داكي (سوسيال) كونوت كريزي اسلينده بير سيياست كريزي و بی يونويله يالنيزجه بارينمه ايكسيكليگيني دگل، سيستمين درين ياپيسال زاافلاريني ده كورونور كيلييور. كوروشتوگوم بير سيياسي اناليستين بليرتيگي كيبي، ليبرال پيياسه دوزني إیچينده بارينمه آرتيق بير سوسيال هاك دگل، بير ياتيريم اراجينه دونوشموش دورومدا. هولاندا’ده يترينجه يني سوسيال كونوت إینشه ايديلمييور و وار اولانلار ده اديل و إیشلوسل شكيلده يونتيلمييور. بی دونوشوم، مركز سيياستين اوزون سوردر تكنوكراتلار ايلييله يونتيگي بوروكراتيك ياپينين، توپلومون كرچك احتیاجلاريندان نه كادار كوپتوگونی كوسترييور. بی كريزي، چوره و إیكليم ياسالارينين ياراتيگي يني دوزنلملر داهه ده درينلشتيريركن، يني ارازي پوليتيكالاري إیسه چيفتچي لوبيلرينين ديرنجیيله كارشي كارشييه كالييور. كونوت سورونی بوكون، اون ييلاردر دوام ايدن ليبرال يونتيم انلاييشينين، چوره پوليتيكالارييله ايكونوميك چيكار كروپلاري اراسينده سيكيشاراك توپلومسال احتیاجلاري يوق سايديگينين ڭ اچيك كوستركسي. بی دوروم، سيياسي كوروملارين مكانيكلشتيگيني و هوكين سورونلارييله إیلكيلنمديگيني; سادجه سيستمي اياكته توتماك و كوجی ايلرينده توتماك إیچين چاليشتيكلاريني دوشوندورويور.
سيياسي كوروملار و بوروكراسي بوكون سوسيال كونوت يرلشيملريني داهي دوزنلايمز دورومدا. كوروشتوگوم بير كازتجینين شی سوزو، سيستمين نه كادار بوروكراتيك، هانتال و مكانيكلشميش بير ياپييه دونوشتوگونی چارپيجي بيچيمده وزتلييور: “جمهورباشقاني أردوغان هولاندا’نين كونوت سورونونی پراكماتيك يونتملرله چوزردي; بورايه بير توكي لازيم.”
بی تابلو، آوروپە’داكي ليبرال يونتيم مودلينين تمل اچمازيني ده ايله ورييور: دولت، كونوت مسللري داهيل سورونلاري يون ایتمك يرينه دوزنلمايي سچتيكچه سوسيال الان “پيياسانين” إینسافينه بيراكيلييور; بير رانت الانينه دونوشتورويور. بونون ياني سيره تكنوكراتيك دولت اقلي كاموسال سورونلاري چوزمك يرينه وري اورتمايه و سوروملولوگی داگيتمايه اوداكلانييور. هولاندا’داكي كونوت كريزي، چوره پوليتيكالارييله چيفتچي لوبيلري اراسينداكي كريليمدن مركز سيياستين اييلمسيزليگي و رانت ايكونوميسينه كادار اوزانان زينجیرين تام اورتاسينده دورويور. فاركلي ياش، مسلك و سيياسي پارتيدن كوروشتوگوم هولانداليلار كورومسال سيياستين سورونلاري چوزمديگينه دگل، بلي چيكار و رانت دنكلملري ندنييله چوزمك إیستمديگينه إینانييور. آوروپە’نين تكنوكراتيك اقلي، هوكين هاياتينه دوكوناماديكچه پوپوليست سيياسته و اشيري ساگه الان اچيلييور.
[١] هتپس://ووو.سر.د/سراكتول-راديو/وروپاواهل-و-وروپايستش-ونيون-نيدرلاند-١٠٠.هتمل
[٢] هتپس://نلتيمس.نل/٢٠٢٥/١٠/١٤/پول-سليفت-دروپ-پوو-ويلدرس-سوسپندس-لجتيون-جامپايجن-ترور-ذريت
[٣] هتپس://ووو.ذكوارديان.جوم/وورلد/٢٠٢٥/ژون/١٠/دوتتش-وود-رولس-ت-جواليتيون-ويذ-ونبليوابلي-ونتروستوورذي-ويلدرس
[٤] هتپس://ووو.جبس.نل/ن-كب/ويسواليساتيونس/داشبوارد-پوپولاتيون/وريكين







یورم یاپ