گونجل عثمانلی توركجسی خبرلر

هايبر’ين فذي (٧/٦٢٨)

الصورة الرمزية لـ مسعود

كورايزه كازوسي سونونده مدينه شهري ياهودي تهديديندن بويوك ولچوده كورتولموش اولماكله برابر بير بوتون اولاراك هيجاز’ده بی تهليكه هنوز سونه ايرمميشتي. چونكی بني كاينوكا’ و بني نادير إیله إیشبيرليگي إیچينده بولونان پكچوك ياهودي، هايبر’ده بولونويوردو. مدين’دن چيكاريلان بني نادير ياهوديلريندن بير كيسمينين هايبر’ه يرلشتيكلريني و بير كروپ ياهودينين مكليلري و ديگر موشريك اراپ كابيللريني تشويك ايدە رك هندك كوشاتماسينه سبپ ‏اولدیكلاريني داهه ونجه كورموشتوك. هايبر ياهوديلري داهه سونره بورانين بير ييللق هورمه ماهسولی كارشيليگينده كاتافانليلاري كنديلرييله بيرليكته هز. پايكامبر’له ساواشمايه داوت ايتيلر. كاتافانليلار دورت بين اسكرله كنديلرينه دستك اولاجقلاردي. سورييه و إیراك بولكلريندن كلن تيجارت يولی هايبر اوزريندن مدين’يه اولاشتيگيندان، موسلومانلارين تيجارت يولی تهليكدايدي; هايبر ياهوديلري كروانلار إیچين تهليكه اولوشتورويوردو.

هايبر’ين فذي

بني كورايزا’نين اقيبتيني وگرنن هايبر ياهوديلري كوركويه كاپيلاراك، موسلومانلار اونلارين اوزرينه يورومدن ون، هايبر، تايما، فدك، وادي’ل-كورا ياهوديلري إیله بيرلشە رك مدينه اوزرينه يورومايه قرەر ورديلر. كاتافان كابيلسينه كيدرك، دورت بين اسكرله اونلارين دستگيني ده ساگلاديلار.

هز. پايكامبر هيجرتين آلتونجي ييلي رامازان ايينده دورومی إینلمك اوزره ابدولاه ب. رواهه باشقانليگينده بير هايتي هايبر’ه كوندردي. هابرين دوگرولوگونی انلايينجه بی دفه هايبر ريسي اوساير’ي بورايه والي اولاراك اتامايي تاسارلادي. بی تكليفي إیل ایتمك إیچين ابدولاه ب. رواها’يي اوتوز كيشييله تكرار كوندردي. اوساير بونه ونجه إیستكلي داوراندي; هاته اوتوز كيشيليك ياهودي هايتيني ده يانينه الاراك إیسلام هايتييله بيرليكته مدين’يه دوگری هاركت ايتي; انجاك يولده فيكريندن وازكچتي. إیسلام هايتي إیسه مدين’يه دوندو.

هودايبييه باريشي هز. پايكامبر’ه هايبر’ده كيتيكچه بويوين تهليكايي برتاراف ايتمه فيرساتي وردي. چونكی پايكامبريميز، هايبر اوزرينه يورودوگونده مكليلرين مدينه اوزرينه سالديرمه إیهتيمالي هودايبييه باريشي سايسينده اورتادان كوكميشتي. پايكامبريميز هودايبييه سفري’ندن دونوپ مدين’ده بير اي كالديكتان سونره موسلومانلارين هايبر’ين فذي إیچين حاضرلانمالاريني ايمرتي. هايبر، كاللري ساگلام، ساواشچيلاري فازله و ايله كچيريلمسي زور بير يرلشيم مركزي إیدي. دولاييسييله بی شهرين فذي، سبات و سابير إیستاين بير إیشتي. بونون إیچين پايكامبريميز “بيزيمله انجاك جیهاده راگبت ايدنلر كلسين” بويوردو.

يسلام اوردوسونون يوله چيكماسيندان ونجه مدين’دكي ياهودي كالينتيلاريندان بازيلاري موسلومانلاري هوزورسوز ايتماي، وادسي كلمميش الاجاكلاريني إیستمايه باشلاديلار.١٩٧ مدين’دكي مونافيكلار ده ياهوديلرله هابرلشە رك موسلومانلارين كوجی هاكينده بيلكيلر ورديلر. ابدولاه ب. اوباي، هايبر ياهوديلرينه مايدان ساواشي ياپمالاريني، كوركمامالاريني، انجاك تدبيرلي اولمالاريني تاوسييه ايتي.

يسلام اوردوسی يدينجی هيجري ييلين موهارم ايي سونلارينه دوگری (مایس ٦٢٨) مدين’دن هاركت ايتي. اوردونون ساييسي بين دورت يوزی پيياد، إیكي يوزی سوواري اولماك اوزره بين التي يوز إیدي.١٩٨ هابشيستان’دان كلن موهاجیرلرل، ايش’اريلر و اوردويه سونرادان كاتيلان دوسليلر بی سايييه داهيل دگلدير. ياراليلاري تداوي ايتمك، يمك پيشيرمك و موسلومانلاره يارديمجي اولماك اوزر، إیچلرينده اومی سلم، سافييه بينت ابدولموتاليب و اومی اييمن’ين ده بولوندوگی یگرمی موسلومان كادين ده بی سفره كاتيلدي. موسلومانلارين بی كوجونه كارشيلق هايبر’ده تاریخچي ياكوبي یگرمی بين،١٩٩ واكيدي اون بين ٢٠٠ دوشمان اسكري ‏اولدیگونی بيلديرمكتدير. انجاك یگرمی بين راكامي ابارتيلي اولماليدير.

يسلام اوردوسونون يولجولوگو، يوله چيكيش ‏گونی ده داهيل، دورت ‏گون سوردو. هز. پايكامبر’ين بی يولجولوكته ايشجا’ كابيلسيندن إیكي كيلاووزی واردي. كجە واكتي هايبر’ه كلن پايكامبريميز، هوجوم إیچين صباح اولماسيني بكلدي. چونكی او، پرنسيپ اولاراك كجەلايين بير يره انسيزين باسكين ياپمازدي.٢٠١ صباحلايين تارلالارينه كيتمك اوزره كاللريندن چيكان ياهوديلر، إیسلام اوردوسونی كورونجه كوركويه كاپيلاراك كاللره سيگينديلار.

مدين’يه ١٥٠ كم. اوزاكليكته بولونان هايبر، نتات، شيك و كتيبه دنيلن باشليجه اوچ بولكدن و بی بولكلرده بولونان هيسارلاردان إیبارتي. بی هيسارلارين إیسمي شويلدير: نايم، سا’ب ب. مواز، زوباير، اوباي، نيزار، كامûس، واتيه، مرهاب و سولاليم.

پايكامبريميز قرەركاهي ونجه نتات بولكسينين ياكينينه كوردو. بوراده كارشيليكلي اوك اتيشي ياپيلدي. بورانين ايلوريشسيز اولماسي ندنييله إیسلام اوردوسی رجي موكيينه (مكه ياكينلارينداكي رجي دگل) ناكلديلدي. هز. پايكامبر ياهوديلري إیسلام’ه داوت ايتي; انجاك اونلار رددە رك ساواشه قرەر ورديلر. كاتافانليلار، هايبر’ين بير ييللق هورمه ماهسولونه كارشيلق دورت بين اسكرله ياهوديلره يارديمه كلميشلر و هز. پايكامبر’ين بورايه اولاشماسيندان اوچ ‏گون ونجه هايبر كاللرينه يرلشيپ موزيلنميشلردي. كوشاتمه ايسناسينده هز. پايكامبر كاتافانليلارين باشقاني اوياينه ب. هيسن’ه ايلچي كوندررك، هايبر’دن چكيلملري هالينده بورانين بير ييللق هورمه ماهسولونی (بازي ريوايتلرده ياريسيني) ورمايي تكليف ايتي. ايني تكليف فزاره كابيلسينه ده ياپيلدي. هر إیكيسي ده ردتيلر. انجاك كوشاتمه ايسناسينده ايللرينين يورتلارينده ساوونماسيز ‏اولدیگونی هاتيرلاياراك اينديشايه كاپيلديلار و درهال يورتلارينه دوندولر.٢٠٢ اوياينه ب. هيسن، فتيهتن سونره هز. پايكامبر’ه كلە رك دورت بين اسكرييله هايبر’دن تام كوشاتمه ايسناسينده چكيلديگيني بليرتميش و هايبر كانيمتلريندن پاي إیستميشتير. هز. پايكامبر إیسه “يالان سويلويورسون” دييە رك بونی ردتميشتي.٢٠٣ اونلارين چكيليپ كيتملري ياهوديلرين موراليني بوزدو. بی سيراده سيماك ادينده بير ياهودي إیسلام قرەركاهينه كلرك، كنديسينه ايمان وريلمسي كارشيليگينده شهرين زاييف نوكتالاري هاكينده بيلكي وردي. بوتون بی كليشملر هايبر’ين فذينين كولايلاشماسينه وسيله ‏اولدی.

نتات بولكسينه يوگونلاشتيريلان هوجوم سونونده ونجه بوراداكي كاللر، اونون ارديندان شيك و سونره ده كتيبه بولكسيندكي كاللر پشپشه فذديلدي. ڭ سونونده كامûس كالسينين دوشمسييله هايبر’ين فذي سونوچلاندي. هايبر’ين فذينده هز. علی’نين بويوك كاهرامانليكلاري كورولدو.

هايبر’ده ياهوديلر، ارالارينده هز. پايكامبر’ي زهيرلمايه كوكان زاينب’ين باباسي هاريس، مرهاب، اوساير، ياسير، âمير، كينانه ب. ايبû’ل-هوكايك’ين ده بولوندوگی دوكسان اوچ ولو، موسلومانلار إیسه اون بش شهيت ورديلر.٢٠٤

هايبر’ده ايله كچيريلن منكول كانيمتلرين بشته بيري هز. پايكامبر’ه و كانيمت âيتينده بليرتيلنلره تاكسيم ايديلمك اوزره هازينايه ايريلدي. بشته دوردی إیسه كازيلره پايلاشتيريلدي. بني نادير’دن هوياي ب. اهتاب’ين مدين’دن چيكاركن كوتوردوگی بير دوه دريسينين إیچيني دولدوراجاك ميكتارداكي هازينه اوزون اراشتيرمالاردان سونره بولوندو. هز. پايكامبر آلتون و ديگر دگرلي مادنلردن اولوشان بی هازينايي دول و يوقسول كادينلارله محتاجلاره داگيتي. كانيمت مالاري اراسينده بولونان تورات نوشالاري ياهوديلره إیاده ايديلدي.

هز. پايكامبر، هايبر ارازيلرينين إیشلتيلمسيني “يسلام دولتينين اونلاري چيكارمه هاكلارينين ساكلي توتولماسي شارتييلا” و ييللق هورمه و ديگر تاريم اورونلرينين ياريسيني إیسلام دولتينه ورمك كايدييله ياهوديلره بيراكتي.٢٠٥ هايبر’ين فذي مكه موشريكلريني اينديشه و اوزونتويه بوگدو; انجاك باشته هز. اباس اولماك اوزره مك’دكي موسلومانلاري إیسه سوينديردي.٢٠٦ هايبر’ين فذي’يله ياهوديلرين اراپ ياريماداسي’نده سيياسي بير كوچ اولمالاري سونه ايردي; ايكونوميك كوچلري ده زاييفلادي. داهه ونجه موسلومانلاره كافه توتان، تهديت ايدن بير اونسور ‏اولدیكلاري هالد، بوندان بويله اونلاره وركي ورن تباه دورومونه دوشتولر. هايبر’دن ايلده ايديلن كانيمت و هر ييل كلن كليرلر سايسينده إیسلام دولتينين ايكونوميك كوجی ارتي.

هايبر’ين فذي’ندن سونره بوراده بيركاچ ‏گون كالان هز. پايكامبر’ي، ياهودي ليدرلريندن سلام ب. ميشكم’ين كاريسي زاينب بينت هاريس زهيرلمايه تشبوس ايتي. بير كويون كسە رك كيزارتيپ كويه إیكرام ايتمك ماكسادييله هز. پايكامبر’ي داوت ايتي. يانينه بيشر ب. برا’يي ده الاراك بی داوته كيدن هز. پايكامبر داهه إیلك لوكماده يمگين زهيرلي ‏اولدیگونی فاركتي و لوكمايي يوتمادان كري چيكاردي. فاكات ايني سوفراده بولونان بيشر ب. برا، هز. پايكامبر’ه سايكيسيزلق اولور دوشونسييله اگزينه الديگي لوكمايي زورله يوتی و زهيرلنە رك وفات ايتي. زاينب بينت هاريس’ين كيساس اويكولاناراك ولدورولدوگی سويلنديگي كيبي افديلديگي ده كايدديلير.٢٠٧ هز. پايكامبر هايبر’ين فذينده ياهودي ليدرلريندن هوياي ب. اهتاب’ين كيزي سافيي’يي (اسيل ادي زاينب) باشكوموتان هاكي اولاراك كنديسي الدي. اونی إیسلام’ي كابول ايديپ كنديسينه ايش اولماك إیل، دينينده كاليپ اقرابالارينين يانينه دونمك هوسوسونده سربست بيراكتي. سافييه إیسلام’ي ترجیه ايدە رك هز. پايكامبر’ين زولري اراسينده ير الدي.٢٠٨

بی اراده إیچلرينده ايبû هوراير’نين ده بولوندوگی دوسليلر و ايش’اريلر هايبر’ه كلديلر. هز. پايكامبر ساهابيلرله إیستيشاره ايدە رك اونلاره ده كانيمتن پاي اييردي. إیكي كمي إیله نجاشî’نين يانيندان كلن و إیچلرينده جافر ب. ايبû تاليب’ين ده بولوندوگی هابشيستان موهاجیرلري ده هايبر’ه اولاشتيلار. پايكامبريميز “هانكيسينه سوينگيمي بيلمييوروم. جافر’ين كليشينه مي، يوقسه هايبر’ين فذينه مي؟” دييە رك سوينجیني اچيكلادي. هايبر’ين فذي موهارم-سافر ٧/مایس حزیران ٦٢٨’ده كرچكلشتي.٢٠٩

هز. پايكامبر هايبر’ين فذيندن سونره وادي’ل-كورا اوزرينه يورودو. بوراداكي ياهوديلر موستاهكم كاللره سيگيناراك بير ‏گون كادار ديرنديلر. فاكات سونونده هايبر ياهوديلرينين شارتلارينه كوره تسليم ‏اولدیلار. بونه كوره ييللق ارازي ماهسولرينين ياريسيني إیسلام دولتينه وركي اولاراك ودايكلردي. تايما ياهوديلري، هايبر، فدك و وادي’ل-كورا’ده مايدانه كلن كليشملري دويونجه هز. پايكامبر’له جیزيه اوزرينه انتلاشمه ياپتيلار.

هز. پايكامبر هايبر’ين فذيندن سونره موهايييسه ب. مس’ود’ی إیسلام’ه داوت و هايبر ياهوديلرينين اقيبتيني هاتيرلاتماك ماكسادييله فدك بولكسينه كوندردي. فدك هوكي توپراكلارينين ياريسي كارشيليگينده هز. پايكامبر’له ‏آڭلاشماك إیستديلر; بير باريش انتلاشماسي كرچكلشتيرمك اوزره هز. پايكامبر’ين هوزورونه هايت كوندرديلر. پايكامبريميز بی شارتلاري كابول ايتي. فدك باريش يولويله ايلده ايديلديگي إیچين ارازيسينين ياريسي هز. پايكامبر’ه تاهسيس ايديلدي.٢١٠

سون موهاجیر كافيلسينين هابشيستان’دان دونوشو

هز. پايكامبر’ين ياهوديلرله إیليشكيلريني انه هاتلارييله اورتايه كويدوكتان سونره بی إیليشكيلرين ‏گونوموزه ده إیشيك توتابيلە جك شكيلده كيسه بير دگرلنديرمسيني ياپماك إیستييوروز. پايكامبريميز، ياهوديلري نه پاهاسينه اولورسه اولسون موسلومانلارله بيراراده ياشاياماياجاك بير كيتله اولاراك اسله كورمميشتير. اونون هدفي ياهوديلري تامامن إیمهه ايتمك وايه إیسلام هاكيمييتي آلتونداكي توپراكلارين ديشينه كوندرمك ده دگلدي. شايت ويله اولسايدي هايبر و چورسيندكي ياهوديلري اورتادان كالديرير وايه اونلاري إیسلام هاكيمييتي آلتونده بولونان توپراكلارين تامامن ديشينه سوكدردي. هالبوكي بويله هاركت ايتمميش، موسلومانلارين كوچلی ‏اولدیگی بير دونمده ادي كچن ياهوديلري يرلرينده بيراكميشتير. يدينجی هيجري ييلين باشينده كرچكلشن هايبر’ين فذيندن، كنديسينين وفات تاریخي اولان اون بيرينجی هيجري ييله كادار دورت ييلي اشكين بير سوره زارفينده موسلومانلارله ياهوديلر بيراراده ياشامه تجروبسينين كوزل ورنگيني ورميشلردير. اوستليك ياريمادانين داهه باشكه يرلريند، مسله يمن’ده و هاته مدين’ده بيله انتلاشمالي اولان، موسلومانلارين زيمتي و هيمايسي آلتونده ياهوديلر ياشاماكتايدي.٢١١ كورايزه كازوسي’ندن اون بش اي كادار سونره كرچكلشن هايبر’ين فذينه كيدركن هز. پايكامبر’ين يانينده مدينه ياهوديلريندن اون كيشي بولونويوردو.٢١٢ سوركون وايه إیمهه ايديلن ياهوديلر ده انتلاشمايي بوزونجايه كادار مدينه إیچينده موسلومانلارله بيرليكته ياشييورلاردي. دمك كي پايكامبريميز دوگری دوروست يرينده دورانلاره سس چيكارماميشتير. فاكات، اولايلاري انلاتيركن ده تماس ايتيگيميز كيبي مدين’نين إیچيندكي ياهوديلري، موسلومانلارين كوچلی دوشمانلاري اولان موشريكلرله إیشبيرليگي ياپتيكلاري، تهديت اونسوری هالينه كلديكلري، دولت اوتوريتسيني و سوسيال باريشي هيچه سايديكلاري إیچين شهيردن چيكارميش وايه اورتادان كالديرميشتير. همن يانيباشينده كنديسينين جان، مال و ناموس كوونليگيني تهديت ايدن بيرر كيتله هالينه كلديكلري إیچين بير اراده ياشاماك آرتيق إیمكانسيز هاله كلميشتير. شايت انتلاشمايي بوزماسالاردي، موشريكلرله إیشبيرليگي ياپماسالاردي، ساواش سوچی إیشلمسلردي و موسلومانلارين جان كوونليگيني تهديت ايدن بيرر اونسور هالينه كلمسلردي بلكي مدين’دكي ياهودي كابيللري ده يرلرينده بيراكيلابيليرلردي.٢١٣

كايناكچا:

١٩٧. واكيدي، إیي، ٦٣٤ ود.

١٩٨. واكيدي، إیي، ٦٨٩.

١٩٩. ياكûبي، تاريهو’ل-يا’كûبي، بايروت تس.، إیي، ٥٦.

٢٠٠. واكيدي، إی، ٦٣٤، ٦٣٧، ٦٤٢.

٢٠١. إیبن هيشâم، إیي، ٣٢٩.

٢٠٢. واكيدي، إیي، ٩٥٠-٩٥٢; إیبن هيشâم، إیي، ٢٣٠.

٢٠٣. واكيدي، إیي، ٦٧٦.

٢٠٤. واكيدي، إیي، ٧٠٠.

٢٠٥. إیبن هيشâم، إیي، ٣٣٧.

٢٠٦. إیبن هيشâم، إیي، ٣٤٧.

٢٠٧. واكيدي، إیي، ٦٧٧-٦٧٨; إیبن هيشâم، إیي، ٣٣٧-٣٣٨.

٢٠٨. واكيدي، إیي، ٧٠٧.

٢٠٩. هايبر’ين فذي و بونه باگلي كليشملرله إیلكيلي كنيش بيلكي إیچين بك. واكيدي، إیي، ٦٣٣-٧٢١; إیبن سا’د، إیي، ١٠٦-١١٧; تابري، إیيي، ٩-٢٠.

٢١٠. واكيدي، إیي، ٧٠٦-٧٠٧; إیبن هيشâم، إیي، ٣٤٣.

٢١١. واكيدي، إیي، ٦٣٤-٦٣٥.

٢١٢. واكيدي، إیي، ٦٨٤.

٢١٣. هز. پايكامبر’ين ياهوديلره كارشي اويكولامالاريني كوردوكتن سونره اون دورت اسيرلق إیسلام تاریخي بويونجه موسلومانلارله ياهوديلر اراسينده كليشن إیليشكيلره كيسه بير كوز اتماكته فايده كورويوروز. إیسلامييت’ين دوگوشوندان كسكس. يوزييلين اورتالارينه كادار ياهوديلر، هريستييان دونياسي تارافيندان شيدت و باسكييه ماروز بيراكيلميشلار; بونه كارشيلق موسلومانلار تارافيندان موساماهه كورموشلردير. مسله سورييه بولكسينده ياشايان و هريستييان بيزانس’ين شيدت و باسكيسينه ماروز كالان ياهوديلر إیلك إیسلام فتيهلري ايسناسينده موسلومان فاتيهلري كورتاريجي اولاراك كورموشلر و كنديلرينه يارديمجي اولموشلاردير. ياهوديلر، زمان زمان چشيتلي آوروپە اولكلريندن، داهه كوونلي هايات شارتلارينه ساهيپ اولابيلكلري كوزاي افريكه و اوسمانلي توپراكلارينه كوچ ايتميشلر و بی مايانده إیي. مورات زمانيندان إیتيبارن توركيي’يه يرلشميشلردير. بی دوروم اوسمانليلارين سون زمانلارينه كادار دوام ايتميشتير. سونوچ اولاراك، موسلومانلارين و وزليكله تورك-يسلام دونياسينين تاریخ بويونجه ياهوديلره هوشكورولی داورانديگيني و هاته هريستييانلاره كارشي اونلاري كورودوگونی كورويوروز.

یورم یاپ

الكترونیك پوستە یایینلانماز كركلی یرلر *

اره
قاتكورلر