هز. إیبراهيم (اس)
كيتاب-ي موكادس’ته اولدیگی كيبي إیسلامي كايناكلاره كوره ده هز. إیبراهيم (اس) ايشي سار، يگني لûت و ديگر آطەملارييله بيرليكته نمرûد’ون اولكسيني ترك ايتميشتير. ونجه هاران’ده ارديندان اوردون’ده بير سوره كالميش، اورادان ميسير’ه كيتميش، داهه سونره كنان إیلينه دونموشتور.
هز. إیبراهيم’ه (اس)، الل’ين (ك) ايلچيلري ميسافير اولاراك كليرلر. إیبراهيم (اس) اونلاره كيزارتيلميش بوزاگي إیكرام ايدر; فاكات ميسافيرلر يمزلر; دورومدان كايكيلانان إیبراهيم’ه اينديشه ايتممسيني، لûت كاومي إیچين كلديكلريني سويلرلر، ايريجه اونه بير اوگلی اولاجاگي موژدسيني وريرلر. او ايسناده بی موژدايي دويان هانيمي كولە رك بی إیكي ياشلي إینساندان چوجوك دوگماسينين شاشيلاجاك بير شاي اولدیگونی سويلر. بونون اوزرينه ملكلر الل’ين (ك) ايمرينه شاشمامالاري كركتيگيني هاتيرلاتيرلار. تورات’ه كوره بی هاديسه إیبراهيم’ين هورون’ده (هاليل) هالهûل إیله هاليل اراسينداكي مامره مشليگينده إیكامت ايدركن ياشانميشتير.
بی بيلكيلردن آڭلاشيلماكتادر كي ييلارجه فيليستين’ده ياشايان هز. إیبراهيم’ين (اس) هاياتينين سون ييلاري هاليل’ده كچميش و اوراده وفات ايتميشتير. نيتكيم كابري، ايشي سار’نين كابري إیله يان يانه هاليل جاميي’نين تام اورتاسينده بولونماكته و هم موسلومانلار، هم ده ياهوديلر تارافيندان زييارت ايديلمكتدير.
هز. إیسمايل (اس)
تورات’ه كوره إیسمايل (اس)، هز. إیبراهيم’ين (اس) هار’دن إیلك و تك چوجوگودور. چوجوگی اولمايان سار، جارييسي هار’ي كوجاسينه ايش اولاراك ورميش و إیبراهيم سكسن التي ياشينده إیكن إیلك چوجوگی إیسمايل دوگموشتور. كور’ان-ي كريم’ده إیسمايل (اس)، باباسي إیبراهيم’ين (اس) ياشليلق دونمينده و بير دواسي نتيسينده دونيايه كلميش، چوك كوچوكن باباسي تارافيندان بايت’ين (كاب) بولوندوگی يره بيراكيلميشتير. ادي اچيكچه زيكرديلممكله بيرليكته بلي بير ياشه كلينجه كوربان ايديلمك إیستننين إیسمايل اولدیگی آڭلاشيلماكتادير. داهه سونره باباسي إیله برابر هم بايت’ين تملريني يوكسلتميش، هم ده بی كوتسال مكاني تميز توتماكله كورولنديريلميش، پايكامبر اولاراك سچيلميشتير.
ويله آڭلاشيلماكتادر كي هز. إیسمايل (اس) فيليستين’ده دونيايه كلميش و إیلك ببكليك دونميني بوراده كچيرميشتير. بير سوره سونره انسي هار إیله بيرليكته مك’يه كوتورولموشتور. إیسلامي كايناكلارداكي بيلكيلره كوره كاب’نين هيزمت و نزارتي ومرونون سونونه كادار اونون سوروملولوگونده كالميش و ١٣٧ ياشينده وفات ايتميش، هيجر’ه انسي هار’ين يانينه دفنديلميشتير.
هز. إیشاك (اس)
هز. إیبراهيم’ين (اس) ساره ادلي ايشيندن اوگلی اولان إیشاك (اس)، ياهوديلرين إیبراهيم’دن (اس) سونره إیكينجی اتاسيدر و ياكلاشيك اولاراك ميلاتان ونجه كسيكس-كسوييي. يوزييلارده ياشاميشتير.
تورات’ته ناكلديلديگينه كوره هز. إیبراهيم (اس) و ايشي سار’نين چوجوكلاري اولماز. إیبراهيم’ين (اس) بی دورومه اوزولمسي و چوجوك إیستمسي اوزرينه راب اونه چوجوگونون اولاجاگيني و زورييتينين سمانين ييلديزلاري كيبي چوگالاجاگيني موژدلر. هز. إیبراهيم (اس) دوكسان دوكوز، ساره سكسن دوكوز ياشينده إیكن الل (ك)، سار’نين ده بير چوجوك دوگوراجاگي موژدسيني ورير.
الل (ك)، إیبراهيم’ي (اس) دنمك إیچين سوديگي بيريجیك اوگلی إیشاك’ي (اس) مورييه دييارينه كوتوروپ بير داگ اوزرينده ياكيلان كوربان اولاراك تاكديم ايتمسيني ايمردر. إیبراهيم (اس)، بی ايمير اوزرينه إیشاك’له برابر إیكي اوشاگيني ده يانينه الاراك مورييه دييارينه كيدر. بليرتيلن يره وارديكلارينده و إیبراهيم (اس) إیشاك’ي (اس) كوربان ايتمايه كيريشتيگينده راب’ين ملگي موداهاله ايدر، إیمتيهاني باشارديگيني بيلديرە رك إیشاك’ين (اس) يرينه كوربان ايديلمك اوزره بير كوچ ورير. إیبراهيم (اس) بی إیمتيهانده باشاريلي اولدیگی إیچين موبارك كيلينير، زورييتينين چوگالتيلاجاگي موژدلنير. سار’نين ولوموندن سونره ياشي بير هايلي إیلرلميش اولان هز. إیبراهيم (اس)، إیشاك’ي (اس) ربكه إیله ايولنديرير. بی سيراده إیشاك (اس) كيرك ياشيندادير. هز. إیبراهيم (اس) ١٧٥ ياشينده وفات ايدر، اوگولاري إیسمايل (اس) و إیشاك (اس) تارافيندان دفنديلير. الل (ك)، إیبراهيم’ين (اس) ولوموندن سونره اوگلی إیشاك’ي (اس) موبارك كيلار. ايولنملرينين اوزريندن یگرمی ييل كچتيكتن سونره إیشاك’ين (اس) دواسي اوزرينه ربكه هاميله كاليپ إیكيز دوگورور. چوجوكلاردان إیلك دوگانه ايساو، ديگرينه ياكوب ادي وريلير.
كور’ان’ه كوره ده هز. إیبراهيم (اس) چوجوگی اولماديگي إیچين الل’ه (ك) يالواريپ چوجوك إیستميش، إیلرلميش ياشينده چوجوك ساهيبي اولموشتور. كور’ان’ده هز. إیبراهيم (اس) بی دورومی إیفاده ايدركن، “يهتييار هاليمده بانه إیسمايل’ي (اس) و إیشاك’ي (اس) لوتفدن الل’ه (ك) هامدولسون” (يبراهيم، ١٤/٣٩) دمسيندن، إیكينجی چوجوگون إیشاك اولدیگی آڭلاشيلماكتادير. تورات’ته هز. إیبراهيم’ين (اس) إیشاك’ي (اس) كوربان ايتمك إیستديگي إیسمن اچيك اولاراك إیفاده ايديليركن كور’ان’ده إیسيم بليرتيلمميش، بی سبپله إیبراهيم’ين (اس) هانكي اوگلونی كوربان ايتمك إیستديگي هوسوسونده كوروش ايريليگي اورتايه چيكميشتير. موسلومانلارين چوگونلوگی كوربان ايديلمك إیستننين إیسمايل (اس) اولدیگونی كابول ايدركن، بازي âليملر إیسه إیشاك’ين (اس) كوربان ايديلمك إیستنديگينه كانيديرلر. إیشاك (اس)، هورون’ده ١٨٠ ياشينده وفات ايدر، ايساو و ياكوب تارافيندان إیبراهيم (اس)، ساره و ربكا’نين كابيرلرينين بولوندوگی (ل-هاليل’دكي) ماهپله ماگاراسينه دفنديلير. هز. إیشاك’ين (اس) ده هاياتيني بويوك اورانده فيليستين بولكسينده كچيرديگي آڭلاشيلماكتادير. ايشي ربكه إیله هز. إیشاك’ين (اس) كابيرلري هاليل جاميي إیچريسينده بولونماكتادير.
هز. لûت (اس)
تورات’ته إیبراهيم’ين (اس) يگني اولاراك كوستريلير. هز. إیبراهيم (اس) إیله بيرليكته كن‘âن دييارينه كيتميش، إیبراهيم’ين (اس) ميسير يولجولوگونه ده كاتيلميشتير. ميسير’دان تكرار كن‘âن دييارينه دونن هز. لûت (اس)، اونلاردان ايريلاراك ايردن هاوزاسينه يونلميش و سودوم چورسينده (گونوموزده ولی دڭز’ين گوناييندكي اوسدوم تپسي جیواريندا) چاديرلاريني كورموشتور.
كور’ان’ين انلاتيگينه كوره هز. لûت (اس)، كاومينه الل’ه (ك) كارشي كلمكتن ساكينمالاريني، كنديسينه إیتاات ايتملريني، كادينلار يرينه ايرككلرله برابر اولمالارينين بويوك اهلاكسيزلق و گوناه اولدیگونی بيلديرميش، بوندان وازكچملريني إیستميشتير. كاومي إیسه إیشلرينه كاريشمايه دوام ايتيگي تاكديرده سوركون ايديلگيني سويلديگي كيبي، “گر دوگری سويلويورسان بيزي تهديت ايتيگين ازابي كتير” (هود، ١١/٣٢) دييه كنديسينه مايدان اوكوموشتور. بونون اوزرينه لûت (اس) اونلارين ياپتيكلارينين وباليندن كنديني كورتارماسي إیچين الل’ه (ك) دوه ايتميشتير. لûت’ون (اس) دواسيني كابول ايدن الل (ك) اهلاكسيز كاومي هلاك ايتمك اوزره اوچ ملگي كورولنديرير. ملكلر كنچ و ياكيشيكلي بيرر ايركك سûرتينده ونجه هز. إیبراهيم’ه (اس) كليپ إیشاك’ين دوگومونی موژدلرلر، ايريجه لûت كاوميني هلاك ايتمك اوزره كلديكلريني هابر وريرلر. إیبراهيم (اس)، لûت’ون (اس) اونلارله برابر ياشاديگيني هاتيرلاتاراك هلاكين بيراز تهيري و إینانانلارين كورتولماسي كونوسونداكي تمنيلريني الل’ين (ك) ايلچيلرينه تكرارلار. بونون اوزرينه ملكلر ازاپ ايمرينين كلديگيني، فاكات لûت’ون (اس) و ايلسينين كورتولاجاگيني بيلديريرلر. ملكلر لûت’ون (اس) ياشاديگي يره كلينجه لûت (اس) داهه ونجه هيچ كورمديگي بی يابانجيلاري ايوينده ميسافير ايدر. بير تارافتان ده كاومينين ياپاجاگي كوتولوگی دوشونە رك إیچي دارالير. ميسافيرلردن هابردار اولان هوك توپلانيپ ايوي كوشادر و ميسافيرلرين كنديلرينه تسليم ايديلمسيني إیستر. لûت (اس)، كنديسيني ميسافيرلرين يانينده رزيل ايتمملريني، إیسترلرسه كيزلارييله ايولنبيلكلريني، انجاك ميسافيرلردن وازكچملريني سويلر. فاكات اونلار لûت’ه (اس)، باشكالارينين إیشينه كاريشماكتان و يابانجيلاري ايوينه الماكتان كنديسيني منتيكلريني هاتيرلاتاراك إیستكلرينده إیسرار ايدرلر. لûت (اس)، “كشكه سيزه كارشي كوياجاك كوجوم اولسايدي” (هود، ١١/٨٠.) دييە رك سيكينتيسيني ديله كتيرير. بونون اوزرينه ملكلر الل’ين (ك) ايلچيلري اولدیكلاريني، كاومينين كنديسينه و ايلسينه زارار ورمايگيني، كجەلايين شهري ترك ايتمسيني، صباحه ياكين ازابين كلگيني، كاريسي داهيل كاومينين هلاك ايديلگيني بيلديريرلر. وته ياندان ديشاريده ايوي كوشاتان و إیچري كيرمايه اوگراشان هوكين كوزلريني كور ايدە رك اونلاري ايوين چورسيندن اوزاكلاشتيريرلار. لûت (اس) و ايلسي شهيردن چيكار، صباحه كارشي ده شهرين التي اوستونه كتيريلير، اوزرلرينه بالچيكتان پيشيريلميش، كات كات تاشلار ياگديريلير و لûت’ون (اس) كاومي كاريسييله بيرليكته هلاك ايديلير.
تورات، سوز كونوسی بولكنين سودوم و كوموره (امور) اولدیگونی بليرتير. هز. إیبراهيم (اس) اوراداكي ایی إینسانلارين هاتيرينه هلاك قرەرين كرچكلشممسي إیچين يالوارير. كنديسينه ايگر اون ایی كيشي وارسه اورانين هلاك ايديلمايگي وااد ايديلير، انجاك اون كيشي بيله بولوناماز. ملكلر لûت’ه (اس) شهري هاراپ ايدكلريني، ايله فرتلريني اليپ بورايي ترك ايتمسيني بيلديريرلر. لûت (اس) اگير داورانينجه ملكلر كاريسيني و إیكي كيزيني شهرين ديشينه بيراكيرلار; اونلاره اركالارينه باكمادان داگه كاچمالاريني تمبيه ايدرلر. اركالاريندان سودوم و كومور’يه كوكلردن كوكورت و اتش ياگديريلير. شهيرلر، بوتون هاوزه و اورالارده ياشايانلارين هپسي بيتكيلره وارينجايه كادار هلاك ايديلير. لûت’ون (اس) كاريسي ده ملكلرين اوياريسينه راگمن كاچاركن كرييه باكتيگيندان بير توز ديرگي اولوورير. لûت (اس)ي إیكي كيزييله بيرليكته ولی دڭز’ين دوگوسونداكي داگلاره چكيلير و بير ماگارايه سيگينير.
هز. إیبراهيم’دن (اس) ايريلديكتان سونره لûت’ون نه كادار ياشاديگي، نرده وفات ايتيگي بيلينممكتدير. بير ريوايته كوره لûت’ون كابري هاليل’ين (هورون) دوگوسونده بني نايم كويی ياكينيندادير.
هز. ياكوب (اس)
هز. إیبراهيم’ين (اس) تورونی و إیسرايلوگولاري’نين اتاسي اولان إیشاك’ين (اس) اوگلی ياكوب (اس)، ياهودي إینانجينه كوره إیبراهيم (اس) و إیشاك’تان (اس) سونره إیسرايل’ين اتالاري اووت دييه ادلانديريلان اوچ كيشيدن بيريدر و إیسرايلوگولاري’نين إیسيم باباسيدير. تانري، ياكوب’ه (اس) كورونرك، “سنين ادين ياكوب’دور، انجاك سن آرتيق ياكوب دييه چاگريلماياجاكسين، ادين إیسرايل اولاجقتير” در و چوگالماسيني ديلايە رك كنديسيندن ميلتلرين و كرالارين چيكاجاگيني، إیبراهيم’ه و إیشاك’ه وااد ايديلن ديياري كنديسينه و زورييتينه ورگيني بيلديرير. ياكوب (اس)، باباسينين تاليماتي اوزرينه هاران’داكي داييسينين كيزلارييله ايولنير و اوراده اون دورت ييل كالير. اون إیكي اوگلی دونيايه كلن ياكوب (اس) چوك زنكينلشير سونره كن‘ان دييارينه دونر. كور’ان-ي كريم’ده اوندان هم ياكوب (اس)، هم ده إیسرايل دييه بحثديلمكتدير. كور’ان’ده ديگر پايكامبرلر كيبي ياكوب’ه (اس) ده واهيي كلديگي و اونون نبي اولدیگی بيلديريلمكتدير. ددسي إیبراهيم (اس) و باباسي إیشاك (اس) كيبي ياكوب (اس) ده كوچلی بير إیراداي، كسكين بير زكايه ساهيپتير; كنديسي و زورييتي سچكين و خیرلي إینسانلاردير. كور’ان’ده ياكوب’له (اس) إیلكيلي بيرچوك بيلكي يûسوف سûرسي’نده انلاتيلان هز. يوسوف (اس) كيساسينده ير الميشتير. ١٤٧ ياشينده ميسير’ده ولن ياكوب واسييتي كرگي (ل-هاليل’دكي) ماهپله ماگاراسينه إیبراهيم (اس) و كاريسي سار، إیشاك و كاريسي ربكه إیله كندي كاريسي لي’نين دفنديلديگي يره كومولور. بوكون ده كابيرلري ايل-هاليل جاميي’نين ياهوديلر كيسمينده بولونماكتادير.
هز. يوسوف (اس)
يوسوف (اس)، إیبراهيم’ين (اس) اوگلی إیشاك’ين (اس) اوگلی ياكوب’ون (اس) داييسينين كيزي راهل’دن دوگان إیلك چوجوگودور. ياكوب’ون (اس) اون إیكي اوگلی واردر و يوسوف (اس) إیله بونيامين انا-بابه بير كاردشتير. يوسوف كيساسي تورات’ته و كور’ان’ده ايرينتيلي بيچيمده انلاتيلماكته بی إیكي انلاتيم اراسينده بويوك ولچوده بڭزرليك بولونماكتادير. هاديسلرده هز. يوسوف (اس) “كريم اوگلی كريم اوگلی كريم اوگلی كريم، إیبراهيم اوگلی إیشاك اوگلی ياكوب اوگلی يوسوف” شكلينده نيتلنير. ياهودي ريوايتلرينه كوره يوسوف (اس)، ولومی سيراسينده كاردشلرينه ميسير’دان ايريليركن نااشيني ده بيرليكته وااد ايديلميش توپراكلاره كوتورملريني واسييت ايدر. ١١٠ ياشينده وفات ايدينجه نااشي موميالانيپ بير تابوته كونولور. إیسرايلوگولاري كوتسال توپراكلاره وارينجه يوسوف’ون (اس) كميكلري شكم’ه (نابلوس)، إیسلامي كايناكلاره كوره إیسه مرمر بير ساندوكايه يرلشتيريليپ نيل كيييسينه دفنديلميشتير. بوكون هز. يوسوف’ون (اس) كابري، ايل-هاليل جاميي’نين ياهوديلر كيسمينده بولونماكتادير.
هز. موسه (اس)
هم ياهوديليك و هريستييانليگه هم ده إیسلام’ه كوره بويوك بير پايكامبردير. إیسرايلوگولاري’ني فيراوون’ون زولموندن كورتاريپ هورييته كاووشتوران بير ليدردير. تورات، موسا’يي (اس) پايكامبرلرين ڭ بويوگی اولاراك تاكديم ايدر. تورات’ه كوره موسه (اس)، لوي كابيلسيندن امرام و يوهاود’ين اوگلودور، ميسير’ده دوگموشتور. ابلاسي ميريام، كاردشي ده هارون’دور.
موسه (اس)، كور’ان-ي كريم’ده ده ادي ڭ چوك كچن پايكامبردير. كور’ان’ده اونون دونيايه كليشي، سارايه إینتيكالي، مدين’ه كيديشي، پايكامبر اولاراك سچيليشي، إیسرايلوگولاري’ني كورتارماك إیچين فيراوون’ه كوندريليشي، فيراوون’له موجادلسي و إیسرايلوگولاري’ني ميسير’دان چيكاريشي، سينا’ده إیلاهي ايميرلري اليشي، چولدكي اولايلار و إیسرايلوگولاري’نه رهبرليك ايديشي انلاتيلماكتادير.
هز. موسه (اس)، كازه إیله بير ميسيرلي’يي ولدورمسينين ارديندان ميسير’دان كاچار و مدين’ه كيدر. ميسير’دان سكيز گونلوك مسافدكي مدين’ه واران موسه (اس) پايكامبر شوايب’ين (اس) كيزلاريندان سافوره إیله ايولنير و مدين’ده اون ييل كالير. إیسلامي كايناكلاره كوره موسه (اس)، مدين’دكي سورسيني تاماملايينجه هانيميني و سوروسونی الاراك يوله كويولور. سوگوك بير كيش اقشامينده تûر’ه وارير. اوراده بير اتش كورور، ياكلاشتيگينده كنديسينه سسلنيلير و فيراوون’ه كيتمسي إیستنير. موسا’نين (اس) بوراده بير اوگلی اولور. هانيمي، اوگلويله بيرليكته شوايب’ين (اس) يانينه دونر. موسه (اس) ده هارون (اس) إیله برابر إیسرايلوگولاري’ني كورتارماك اوزره فيراوون’ه كيتمكله كورولنديريلير.
وته ياندان هز. پايكامبر’ه (اس) نيسپت ايديلن بير ريوايته كوره ولوم ملگي موسا’يه (اس) كلە رك روهونی تسليم ايتمسيني إیستميش، هز. موسه (اس) موكادس ديياره بير تاش اتيمي مسافده روهونون الينماسيني إیستميشتير. ايني ريوايته كور، بی انلاتيمين سونونده رسولولاه’ين (ساس)، “واللي بن اوراده اولسام اونون يول كنارينداكي كيرميزي كوم تپسينين يانينده بولونان كابريني سيزه كوستريرديم” دیدیگي ناكلديلير.
نبي موسه توربسي
كودوس-ريهه يولی اوزرينده لوت كولو’نه إینركن، دڭز سوييسيندن ٣٠٠ م. كادار اشاگيده چيپلاك بوز تپلرين اورتاسينده بولونور. كودوس’ه ٢٨ كم، ايريها’يه ٧-٨ كم اوزاكليكتادير. هز. موسه (اس) ادينه بير مسجید و بير اوداسينده ده توربسي واردير. إیلك دفه سلاهادين- إی ايييûبي دونمينده هز. موسه (اس) إیله إیليشكيلنديريلن بی جامي، مملûك سلطاني بايبارس تارافيندان ياپتيريلميش، زمانله بورايه هان و مدرسه ايكلنميش، اوسمانلي دونمينده إیسه موجوت كولييه اولوشتورولموشتور. ١٨٢٠’دكي رستوراسيوندان سونره ييپرانان كولييده ڭ سون چاليشمه تيكه تارافيندان ٢٠١٣’ته كرچكلشتيريلميشتير.
نبي موسه شنليكلري
سلاهادين-ي ايييûبي كودوس’ی فذتيگيند، هريستييانلارين نیسان’ده ياپتيكلاري بايرام كوتلامالارينه الترناتيف اولاراك “ل-باياريك” (بايراكلار) دييه ده انيلان بی شنليكلري إیهداس ايتي. كوبتو’س-ساهرا’دان باشلاياراك نبي موسا’يه كادار ايلرينده اونلارجه بايراكله يورونمكتايدي. شنليكلرد، كورش، دوه كورشي، شايرلر اراسي اتيشمه سوفي زيكيرلر، âليملر اراسي بولوشمه و إیسلام âلمينين دورومونی كوزدن كچيرمه وب. بيرچوك ايتكينليك دوزنلنيردي. اوسمانلي دونمينده شنليكلره هوك إیله بيرليكته اسكر ده ايشليك ايدر، هز. پايكامبر’ين (ساس) سانجاگييله يورونوردو. ١٩٢٩ ييلينه كادار دوام ايدن شنليكلر، ياهودي ميليتانلارين ١٩٢٩’داكي سالديريلاري سببييله بيركاچ سنه سونره إینكيليز مانده يونتيمي تارافيندان ياساكلاندي. ١٩٩٥ ييليندان بري فيليستين وزرك يونتيمي كونترولونده اولان شنليكلر، سون ييلارده تكرار إیهيه ايديلمايه و ينيدن ياشاتيلمايه چاليشيلماكتادير.
هز. سامول (اس)
كور’ان’ده إیسمي زيكرديلماين و اهد-ي اتيك’ته شمول (سمول) اولاراك كچن پايكامبردير. سمول، تالûت’ون (ياهودي كايناكلارينده إیلك إیسرايل كرالي شاول) دوگوموندان ونجه إیسرايلوگولاري’نين پايكامبريدير. او، هم پايكامبرليك، هم ده يونتيجیليك ياپميشتير. إیسرايلوگولاري’ني توهيده داوت ايتميش، شيركتن ساكينديرميشتير. انجاك إیسرايلوگولاري اونون يونتيميندن هوشلانماميش و باشكه بير كرال إیستميشلردير. هز. داوود (اس) و هز. سولايمان (اس) دونملرينده ياشاميش، هر إیكي كرال پايكامبره ده تاچ كييديرميش بير پايكامبردير. بازي تفسيرلره كوره باكاره سûرسي’نده تالûت’ی هوكينه تاكديم ايدن و “پايكامبرلري دیدی كي” دييه بحثديلن كيشي سمول’دير.
كور’ان بی سافهايي شويله انلاتماكتادير: “موسا’دان (اس) سونره إیسرايلوگولاري’نين إیلري كلنلريني كورمدين مي (نه ياپتيلار)؟ هاني، پايكامبرلريندن بيرين، ‘بيزه بير هوكومدار كوندر ده الل (ك) يولونده ساواشاليم’ دميشلردي. او، ‘يه اوزرينيزه ساواش فارز كيلينديگي هالد، ساواشماياجاك اولورسانيز؟’ دميشتي. اونلار، ‘يوردوموزدان چيكاريلميش، چوجوكلاريميزدان اوزاكلاشتيريلميش اولدیگوموز هالده الل يولونده نييه ساواشماياليم’ دييه واپ ورميشلردي. امه اونلاره ساواش فارز كيلينينجه إیچلريندن پك ازي هاريچ، يوز چويرديلر. الل، ظالملري هاكييله بيلندير. پايكامبرلري اونلاره ‘الل، سيزه تالûت’ی هوكومدار اولاراك كوندردي’ دیدی. اونلار، ‘و بيزيم اوزريميزه ناسيل هوكومدار اولابيلير؟ بيز هوكومدارليگه اوندان داهه لاييگيز. اونه زنكينليك ده وريلمميشتير’ دیدیلر. پايكامبرلري شويله دیدی: ‘شوفسيز الل، اونی سيزين اوزرينيزه (هوكومدار) سچتي، اونون بيلكيسيني و كوجونی ارتيردي.’ الل، مولكونی ديلديگينه ورير. الل، لوتفی كنيش اولاندير، هاكييله بيلندير. پايكامبرلري اونلاره شويله دیدی: ‘ونون هوكومدارليگينين الامتي، سيزه او سانديگين كلمسيدير. اونده رابينيزدن بير كوون دويكوسی و هوزور إیله موسه ايلسينين، هارون ايلسينين كرييه بيراكتيگيندان كالينتيلار واردير. اونی ملكلر تاشيماكتادير. ايگر إینانميش كيمسلرسنيز، بونده شوفسيز سيزين إیچين كسين بير دليل واردير.’” (باكاره ٢/٢٤٦-٢٤٨)
نبي سمول مسجیدي و كابري
كودوس’ون كوزايباتيسينده اوزاكچه بير تپده ير الان بينانين آلتونده نبي سمول’ين كابري و سيناكوك، اوستونده إیسه مسجیت بولونماكتادير. بوراسي ايني زمانده ارالق ١٩١٧’ده اوسمانليلارين إینكيليزلره كارشي ورديگي ڭ كوچلی ديرنيشين ياشانديگي يردير. إینكيليزلرين بی سالديريسينده جامي تامامن هاراپ اولموشتور. بوكون او ساواشتان كالمه إیكي تارافين اچتيگي بازي سيپرلر كورولبيلمكتدير.
هز. داوود (اس)
اهد-ي اتيك’ه كوره داوود (اس)، ياهوده سيبتينين إیلري كلنلريندن و بايتولاهم’ده (بايتلهم) إیكامت ايدن يس’نين اوگلی اولوپ نسبي هز. إیبراهيم’ه (اس) كادار وارماكتادير. كور’ان-ي كريم’ده هز. داوود’دان (اس) إیلك دفه جالûت’ی (كوليات) ولدورمسي موناسبتييله شی شكيلده بحثديلير: “تالûت’ون اسكرلري جالûت و اسكرلرينه كارشي چيكتيكلارينده شويله دیدیلر: ‘رابيميز! اوزريميزه سابير ياگدير، اياكلاريميزي ساگلام توت و او كافير ميلته كارشي بيزه يارديم ايت’. دركن الل’ين إیزنييله اونلاري بوزكونه اوگراتيلار، داوود جالûت’ی ولدوردو.” (باكاره ٢/٢٥٠-٢٥١)
كور’ان-ي كريم’د، جالûت’ی ولدورمسيندن سونره داوود’ه (اس) هم هوكومدارلق هم ده هيكمت (نوبوووت) وريلديگي بيلديريلير. إیسرايلوگولاري’نين تاریخينده پايكامبرليكله هوكومدارلق إیلك دفه هز. داوود’ون (اس) شاهسينده بير ارايه كلميشتير. هز. داوود (اس) يريوزونده هاليفه كيلينميش، اونون سالتاناتي كوچلنديريلميش، آطەلتله هوكمتمسي ايمرديلميشتير.
هز. داوود (اس) كرچك بير دولت باشقاني و ايهلييتلي بير يونتيجیيدي. كودوس’ی باشكنت ياپماك سورتييله إیكتيداري مركزيلشتيرميش، اسكري تشكيلاتيني كليشتيرميشتير. دولتي يونتيركن آطەلتي ونليكله كنديسي إیجره ايدييور، داوالاره بيززات باكييوردو. اهد-ي اتيك’ه كوره هز. داوود (اس)، اوتوز ياشينده كرال اولموش و يدي بوچوك ييل هاليل’د، اوتوز اوچ ييل كودوس’ته اولماك اوزره توپلام كيرك ييل التي اي سالتانات سوردوكتن سونره يتميش بير ياشينده وفات ايتميش، داوود شهري’نه (كودوس’) دفنديلميشتير.
كور’ان’ده هز. داوود’ه (اس) زبور’ون وريلديگي، دميري إیشلاييپ زيره ياپتيگي، داگلار و كوشلارين اونونله برابر الل’ي (ك) تسبيه ايتيگي، إیبادته چوك دوشكون اولدیگی انلاتيلماكتادير. إیسلامي كايناكلارده ناكلديلديگينه كوره هز. داوود’ون (اس) سسي هم چوك كور هم ده چوك كوزلدي. داوود او كور و كوزل سسييله زبور’ی اوكومايه باشلاديگينده كورت كوش دوروپ اونی دينلر، سسيندن داگلار يانكيلانيردي. هز. پايكامبر (ساس) هاديسلرينده اوندان سيتاييشله بحثتميشتير: “ينسانين يديگينين ڭ كوزلي كندي كازانديگيدير. الل’ين (ك) نبيسي داوود (اس) كندي ايلينين ايمگيندن باشكاسيني يمزدي.” “الل’ين (ك) ڭ سوديگي ناماز داوود’ون (اس) نامازي، ڭ سوديگي اوروچ يينه داوûد’ون (اس) اوروجودور.”
گونوموزده هز. داوود’ون (اس) كابري كابول ايديلن ير، كودوس’ته نبي داوود (سييون) تپسي’نده اوچ دينين منسوپلارينين زييارتينه اچيكتير.
هز. سولايمان (اس)
ياهوديليك’ته و هريستييانليك’ته سادجه كرال، إیسلام’ده إیسه كرال-پايكامبر كابول ايديلير. إیسرايلوگولاري’نين اوچونجی كرالي اولان سولايمان كودوس’ته دونيايه كلدي. هز. داوود’ون بات-شبا’دان دوگمه إیكينجی وايه دوردونجی چوجوگودور.
سولايمان، باباسيندان سينيرلاري فيرات نهريندن ميسير’ه كادار اوزانان بير كراللق ميراس الدي. تاهته اوتورونجه ونليكله دوشمانلاريني اورتادان كالديريپ كراليگيني كوووتلنديردي. اونون سالتاناتينده باريش، بوللق و رفاه هاكيم اولدی. مركزده مابت و سارايين إینشاسي إیله كودوس’ون تاهكيمي كيبي ونملي إیشلر، كودوس ديشينده إیسه چشيتلي امبار شهيرلرينين و تسيسلرين إینشاسي كرچكلشتيريلدي. او دونمده توپلانمه چاديري كيبون’ده اهيد سانديگي كودوس’تايدي و هوك يوكسك مكانلارده سوناك يرلري اولوشتورموشتو. سولايمان، مابت إینشه ايديلينيه كادار بی يرلرده كوربان كسمه اويكولاماسيني سوردوردو.
سولايمان’ين كرچكلشتيرديگي بويوك إیشلرين باشينده بوكونكی مسجید-ي اقسا’نين بولوندوگی يرده مابدين (بت ها-ميكداش) إینشه ايديلمسي كلمكتدير. داوود، مابت ياپمه إیشينين ياهووا’نين ايمرييله اوگلی سولايمان’ه وريلديگيني بليرتە رك راب تارافيندان كنديسينه بيلديريلن إینشاات پلاني و مالزملرييله إیبادت اراچلاريني اوگلی سولايمان’ه ورميشتي. سولايمان، مابدين ياپيمينه چوك ايمك وردي. ريوايته كوره فنيكلي اوسته و إیشچيلرين، إیسرايل’دكي كوللرين ياني سيره ملكلر و جینلر ده إینشااته چاليشتي. مابدين إینشاسينه سولايمان’ين كراليگينين دوردونجی ييلينده باشلاندي; يدي ييل التي ايده تاماملاندي. مابدين اوزونلوگی ٢٧ م.، كنيشليگي ٩ م.، يوكسكليگي ١٣،٥ م. اولوپ اوچ كيسيمدان مايدانه كلييوردو.
كور’ان’ده هز. سولايمان’ين (اس) هز. داوود’ون (اس) اوگلی و واريسي اولدیگو، اوستون كيلينديگي، شوكردن، ساليه، هاكيم، انلاييشلي بير كول اولدیگی بيلديريلمكت; كسكين زكاسي، اينكين بيلكيسي و هيكمتييله كارماشيك مسللري كولايجه چوزومه كاووشتورمه يتنگيندن سوز ايديلمكتدير. الل (ك)، هز. داوود (اس) كيبي سولايمان’ي (اس) ده پايكامبرليك، هوكومدارليك، هيكمت و إیليمله دوناتميش، سالتاناتي و نوبوووتي اونلارين شاهسينده توپلاميشتير. كور’ان’ده ايريميش باكير مادنينين اونون إیچين سل كيبي اقيتيلديگيندان، ايريجه هز. سولايمان’ين (اس) اتلاره وزليكله ياريش اتلارينه اولان سوكيسيندن بحثديلمكتدير.
هز. سولايمان’ين (اس) ايمرينه كاسيركه كيبي ايسن روزكار وريلميشتير. هز. سولايمان’ه (اس) كوش ديلي و باشكه هايوانلارين ديلي ده وگرتيلميشتير. كور’ان، سولايمان’ين جینلردن، إینسانلاردان و كوشلاردان اولوشان اوردولاره ساهيپ بولوندوگونو، بی اوردولارين هپ بيرليكته سفره چيكتيگيني، ايمرينده چاليشان جینلرين سولايمان’ه (اس) يوكسك و كوركملي بينالاردان، هايكلردن، هاووزلار كادار كنيش لنكرلردن، سابيت كازانلاردان نه ديلرسه ياپتيكلاريني، يينه شايتانلار اراسينده اونون إیچين بينه كوران، دالكيچلق ايدن و باشكه إیشلر كورنلرين اولدیگونی ده بيلديرمكتدير.
هز. سولايمان’ين (اس) إینشاسي اون اوچ ييل سورن موهتشم سارايي، دونمين ڭ إیلري تكنيگي كولانيلاراك اوستون بير ايستتيك انلاييشييله إینشه ايديلميشتي. سارايده كوز اليجي سانات ايسرلري و كورنلري هايران بيراكان دگرلي ايشيالار موجوتو. اساسينه دايالي وازييته إیكن وفات ايتميش و ايمرينده چاليشان جینلر، انجاك اگاچ كوردی اسايي ييييپ ده سولايمان (اس) يره دوشونجه اونون ولدوگونی انلاميشلاردير. هز. سولايمان’ين (اس) كيرك ييل كراللق ياپتيگي و ايلي اوچ ياشينده وفات ايتيگي و باباسي داوود’ون (اس) شهرينه (كودوس) كومولدوگی ناكلديلمكتدير.
هز. يونوس (اس)
اهد-ي اتيك’ين انلاتيمينه كوره يونوس، فيليستين’ين إیسرايل كراليگي’نه ايت ليله (كاليل) بولكسيندكي كاذفرلي اميتاي’ين اوگلی اولوپ زوولون كابيلسينه منسوپتور. يونوس (اس)، تانري تارافيندان پايكامبر اولاراك (موسول ياكينلارينداكي) نينووه هوكينه كوتو يولدان دونمديكلري تاكديرده كيرك گون سونره هلاك ايديلكلريني بيلديرمك اوزره كوندريلميشتي. فاكات يونوس، إیسرايليلرين دوشماني اولان نينووه هوكيني اويارماك إیستمميش، بويلجه إیلاهي ايمره اويماييپ تارشيش’ه كيتمك اماجييله يافا’دان بير كمييه بينميشتير. دڭزده بويوك بير فيرتينه چيكينجه كميدكي اگيرليكلار دڭزه اتيلميش، بی فلاكتين كيمين يوزوندن باشلارينه كلديگيني انلاماك إیچين كمي يولجولاري اراسينده كوره چكيلميش و كوره يونوس’ه (اس) إیسابت ايتميشتير. يونوس (اس)، إیبراني اولدیگونی بيلديرە رك كرچگي انلاتميش و دڭزه اتيلماسيني إیستميشتير. يونوس دڭزه اتيلينجه فيرتينه دينميش، راب’ين (ك) ايمرييله اونی بويوك بير بالق يوتموش، يونوس اوچ گون اوچ كجە باليگين كارنينده كالميشتير. باليگين كارنينده إیكن الل’ه (ك) نييازده بولونموش، الل (ك) دواسيني كابول ايتميش و بالق اونی قرەيه كوسموشتور. تكرار نينووا’يه كوندريلن يونوس (اس) هوكه ياكينده كنديلرينه إیلاهي ازابين كلگيني بيلديرميش، ازاپ گونی كلينجه اولاجقلاري كورمك إیچين شهرين ديشينه چيكميش و بير چارداك ياپاراك اوراده اوتورموشتور. فاكات بی سيراده نينووه هوكي تانري’يه إیمان ايتميش، كوتولوكلردن وازكچميش، اوروچ توتوپ افديلملري إیچين دوه ايتميش، تانري ده اونلاري افتميشتير.
كور’ان’داكي يونوس سûرسيند، كنديلرينه ازاپ كلگي بيلديريلينجه إیمان ايتملري سايسينده ازاپتان كورتولان يكانه كاومين يونوس كاومي اولدیگی بايان ايديلير. كور’ان-ي كريم’ه كوره الل’ين (ك) ايلچيلريندن بيري اولان يونوس (اس) —كاومي كنديسينه إینانمايينجا— وفكايله اونلاردان اوزاكلاشميش، يوكلی بير كمييه بينميش، چكيلن كوره نتيسينده كايبدنلردن اولموش و كنديسيني بير بالق يوتموشتور. ايگر يونوس (اس)، الل’ي (ك) تسبيه ايدنلردن اولماسايدي إینسانلارين تكرار ديريلگي گونه كادار او باليگين كارنينده كالابيليردي; فاكات او، “سندن باشكه إیلاه يوقتور، شوفسيز بن ظالملردن اولدیم” دميش، ارديندان دواسي كابول ايديلرك، الل’ين (ك) راهمتييله كوچسوز بير هالده باليگين كارنيندان چيكاريلميش، كنديسينه كولكه ياپماسي إیچين يانينده كاباك جینسيندن كنيش ياپراكلي ياكتين بيتكيسي ياراتيلميش، داهه سونره ١٠٠.٠٠٠ وايه داهه فازله إینسانه پايكامبر اولاراك كوندريلميشتير. يونوس’ون (اس) كاومي إیمان ايتميش، باشلارينه كلگي بيلديريلن ازاپتان كورتولموش، بير سوره داهه نيمتلردن فايدالاناراك ياشاتيلميشتير. هز. يونوس’ون كابري موهتملن دوگدوگی ير اولان ليله بولكسيندكي كاذفر (كاذ-هفر)’ده بولونماكتادير. ٢٨ انجاك گونوموزده هم هاليل ياكينلارينداكي هالهûل شهريند، هم ده موسول’ده اونه نيسپت ايديلن كابير ياهوت ماكاملار بولونماكتادير.
هز. زكريييه (اس)
مريم سûرسينده زكريييا’نين (اس)، الل’ه إیهتييارلق چاگينه كلديگيني سويلاييپ إیلريده كاومينين هاكتان ساپماسيندان كوركتوگی إیچين كنديسين، هم كاوميني ساپماكتان كوروياجاك هم ده هز. ياكوب’ون (اس) ميراسينه ساهيپ چيكاجاك بير يارديمجي باهشتمسيني نيياز ايتيگي بليرتيلير. ارديندان بير ملك اونه هيتاپ ايدە رك ادي ياهيه اولان بير ايركك چوجوگی دوگاجاگيني موژدلر. بونه شاشيران زكريييه (اس)، “اي رابيم، كاريم كيسير، بن ده چوك ياشليييم; بنيم ناسيل چوجوگوم اولابيلير؟” دييه تردودونی إیفاده ايدينجه ملك ده الل’ين (ك)، “بی بنيم إیچين چوك كولاي بير إیشتير. داهه ونجه سني يوقتان وار ايدن بن دگل ميييم؟” بويورور.
زكريييا’نين (اس) كور’ان’ده انيلان بير باشكه وزليگي ده انسي تارافيندان مابده آطەنان مريم’ين هيمايسيني اوزرينه الميش اولماسيدير. مريم’ين مابته كيمين هيمايسينده كالاجاگي هوسوسونده إیمران ايلسي اراسينده كوره چكيلينجه كوره زكريييا’يه (اس) چيكار. ريوايته كوره مريم’ين كورونماسيني اوستلنديكتن سونره زكريييه (اس) مابته مريم’ه تاهسيس ايتيگي دوه اوداسينه (ميهراب) هر چيكيشينده اونون يانينده تازه مايولر بولور.
كايناكلارده زكريييا’نين داوود (اس) و سولايمان (اس) سويوندان كلديگي، تيپكي اوگلی ياهيه (اس) كيبي شهيت ايديلديگي بليرتيلمكتدير. بونه كوره ياهيا’نين (اس) بويوك هرود تارافيندان إیدام ايديلمسيندن سونره ياشاديگي بولكدن كاچان زكريييه (اس) ياريلميش بير اگاجين كوووگونده ساكلانميش، انجاك شايتان بونی دوشمانلارينه هابر ورميش، اونلار ده اگاجي كسە رك إیكييه بولموش، بويلجه زكريييه شهيت ايديلميشتير. توربسي، هالپ اولی جاميي’نددير.
هز. ياهيه (اس)
هريستييانليك’ته وافتيزجی ياهيه (ژوهن ذه بوپتيست) إیسمييله بيلينير. إیسا’نين (اس) تايزسينين اوگلی و وافتيزجیسي اولان، اونون كلگيني موژدلايندير. مس ٢٧ ييلينده تبليگه باشلايان ياهيا’نين وگرتيسي إینسانلارين گوناهلاريندان تووبه ايدە رك كييامت گونون، تانري’نين كراليگينه حاضر هاله كلمايه و اوردون نهرينده وافتيز اولمايه چاگيريلماسي شكلينده وزتلنبيلير.
باباسينين ادي زكريييه (اس)، انسينين ادي ايليزابت’تير. انسي هز. مريم’ين تايزسيدير. اوردون’ون كيرسال كسيمينده و گونايده ولی دڭز سينيرينداكي بولكده كنديسينه الل (ك) تارافيندان پايكامبرليك وريلميشتير. دين آطەمي سينيفينه (كوهن/كاهين) منسوپ بير ايلده دونيايه كلن ياهيه (اس)، زوهد هاياتي سورمك إیچين اوردون نهرينين چورلديگي چوله چكيلميشتير.
يبراهيم (اس) پايكامبرين سويوندان كلمنين، كيشایی كورتولوشه اولاشتيرديگي شكليندكي ياهودي إیدياسيني شيدتله ردتميش، هر ياهودي بيرايين تووبه ايديپ اوردون نهرينده وافتيز اولماسي كركتيگيني ووركولاميشتير. بويلجه ياهوديليك’تكي “سچيلميشليك/سچكين ميلت” انلاييشينه كارشي چيكميش، تانري كاتينده هيچبير كيشينين وايه ميلتين دوگرودان كورتولوشی هاك ايتمديگيني، كورتولوشون انجاك تانري’نين إیرادسينه اويكون بير ياشام سورمكله ايلده ايديلبيلگيني سويلميشتير.
وااز و تبليگي نتيسينده ايترافينده كالاباليكلار توپلانمايه باشلايان ياهيه (اس)، ياهودي هوكوكونه كوره مشرû ساييلماديگي إیچين، هانيميني بوشاياراك كاردشينين هانيمي إیله ايولنن هرود’ی ايلشتيرميشتي. بونه وفكلنن هرود، ياهيا’يي (اس) توتوكلاتيپ هاپسه اتيرميش، داهه سونره ده باشيني كستيرمك سورتييله إیدام ايتيرميشتير.
âل-ي إیمران و مريم سûرلرينده انلاتيلديگينه كوره هز. زكريييه (اس)، الل’تان (ك) كنديسيندن سونره مابده هيزمت ايدە جك بير يارديمجي ورمسيني إیستميشتي. بونون اوزرينه كنديسينين چوك ياشلي، هانيمينين ده كيسير اولماسينه راگمن ملكلرين اونه ادي ياهيه اولاجق بير اوگول موژدلديگي و بی إیسمين داهه ونجه هيچ كيمسايه وريلمديگي بيلديريلميشتي. ياهيا’يه (اس) داهه كوچوك بير چوجوكن هيكمت، كالپ يوموشاقليگي و سافييت إیهسان ايديلديگي، اونون الل’تان (ك) ساكينان، انسينه و باباسينه كارشي ایی داورانان بير كيشي اولدیگی بليرتيلمكتدير.
هاديسلرده إیسه رسولولاه’ين (ساس) ميراج ايسناسينده ياهيه إیله إیكينجی كات سماده كارشيلاشتيگي، الل’ين (ك) ياهيا’يه (اس) كنديسينه شيرك كوشماماك، ناماز كيلماك، اوروچ توتماك، ساداكه ورمك و الل’ي (ك) زيكرتمكتن إیبارت بش شاي ايمرتيگي بيلديريلمكتدير.
ياهيا’نين (اس) كول و كافاتاسي كميكلرينين توپكاپي سارايي موزسي موكادس ايمانتلر دايرسي’نده بولوندوگی إیلري سورولدوگی كيبي، شام اوماييه جاميي’نده بيرچوك إینجه سوتون اوزريندكي يشيل كوبلي ياپينين إیچينده ده هز. ياهيا’نين (اس) كافاتاسينين بولوندوگونه إینانيلماكتادير. وته تارافتان كودوس’تكي وافتيزجی ياهيه كيليسسي’نين كيريش كاپيسينين همن ساگينده بير تاباك اوزرينده آلتون و مووهرلرله سوسلنميش اولان ياهيا’نين (اس) كافاتاسي هريستييان زييارتچيلر تارافيندان وپولمكتدير. روس كولسي’نين يانينده إیسه وافتيزجی ياهيا’نين كافاسينين كومولی اولدیگونه إینانيلان كوچوك بير مابت داهه واردير.
هز. إیسه (اس)
كور’ان-ي كريم’ه كوره هز. إیسه (اس)، رسولرين ڭ بويوكلري اولان بش “ولو’ل-ازم” پايكامبردن بيريدير. اگيرليكلي اولاراك âل-ي إیمران، مايده و مريم سûرلرينده دوگومونون موژدلنمسي، دونيايه كليشي، تبليگي، موجیزلري، دونيوي هاياتينين سونی و الل (ك) كاتينه يوكسلتيليشييله إیلكيلي اولاراك بيلكي وريلمكتدير. هز. إیسه (اس)، موجیزوي بير شكيلده باباسيز اولاراك دوگموشتور. كاومي، باكيره مريم’ي كوجاگينده چوجوكله كورونجه چوجوگون كايريمشرû بير إیليشكينين اورونی اولدیگونی ساناراك سوچلامايه باشلار. بونون اوزرينه بشيكتكي إیسه (اس) شونلاري سويلر: “بن الل’ين (ك) كولويوم. او بانه كيتابي وردي و بني پايكامبر ياپتي. نرده اولورسام اولاييم او بني موبارك كيلدي; ياشاديگيم سورجه بانه نامازي و زكاتي ايمرتي. بني انمه سايكيلي كيلدي; بني بدباهت بير زوربه ياپمادي. دوگدوگوم گون، ولگيم گون و ديري اولاراك كابيردن كالديريلاجاگيم گون ايسنليك بانادير.” (مريم، ١٩/٣٠-٣٣) إیسا’نين (اس) دوگوموندان إیتيبارن تبليگ فاالييتينه كادار كچن دونمله إیلكيلي اولاراك سادجه مريم و اوگلونون إیسكانه ايلوريشلي، سويی بولونان بير تپايه يرلشتيريلديكلري بيلديريلمكتدير.
كور’ان’ده هز. إیسا’نين دوگدوگوندان، ولگيندن و تكرار هاياته دونگيندن سوز ايديلير. انجاك گنل إیسلامي تلاكييه كوره اونون بی ديريليشي، هريستييانليك’تاكي كيبي چارميهه كريلديكتن سونراكي ديريليش دگل كييامت سونراسي ديريليشتير. نيتكيم كور’ان-ي كريم’ه كوره إیسه چارميهه كريلمميشتير. ياهوديلر، إیسا’نين تبليگ ايتيگي مساژدان هوشلانماميشلار و اونی ولدورمك إیچين توزاك كورموشلاردير: “الل ايلچيسي مريم اوگلی îسا’يي ولدوردوك دملري يوزوندن اونلاري لانتلديك. هالبوكي اونی نه ولدوردولر نه ده استيلار، فاكات ولدوردوكلري اونلاره îسا كيبي كوستريلدي. اونون هاكينده إیهتيلافه دوشنلر بوندان دولايي تام بير قرەرسيزلق إیچينددير; بی هوسوسته زانه اويماك ديشينده هيچبير ساگلام بيلكيلري يوقتور. كسين اولاراك اونی ولدورمديلر، بيلاكيس الل اونی كندي نزدينه كالديرميشتير. الل إیززت و هيكمت ساهيبيدير.” (نيسه ٤/١٥٧.)
بورادان و نوزûل-ي إیسه إیله إیلكيلي هاديسلردن هاركتله گنلده إیسه مسيه’ين روهی و سدييله الل (ك) كاتينه رف‘ اولوندوگی (يوكسلتيلديگي)، كييامتن ونجه تكرار كلگي و او زمان روهونون كابزديلگي كابول ايديلمكتدير. بی كوروشی بنيمساينلره كوره إیسه ياهوديلر تارافيندان ولدورولمميش، إیسا’يه (اس) بڭزر بير كيشي چارميهه كريلميش وايه إیسا’نين (اس) چارميهه كريلديگي زانديلميش، إیسه سمايه رف‘ ايديلميشتير; كييامته تابيي اولاراك ولە جك و گنل ديريليشله او ده ديريلكتير. ديگر تارافتان إیسا’نين ولدورولمكتن و چارميهه كريلمكتن كورتولدوگو، فاكات “سني وفات ايتيرگيم، سني نزديمه يوكسلتگيم” (âل-ي إیمران، ٣/٥٥) âيتي كرگي دونيوي ومرونی تاماملاييپ وفات ايتيگي، روهونون الل (ك) كاتينه يوكسلتيلديگي كوروشی ده إیلري سورولمكتدير.
كور’ان’ده هز. إیسا’نين (اس) الل’تان (ك) بير كلمە و روه اولدیگو، رûهو’ل- كودوس إیله تاييت ايديلديگي بليرتيلمكته و كنديسينه وريلن بيرچوك موجیزه انلاتيلماكتادير. او، بشيكته إیكن و اولكون بير إینسان تاورييله كونوشموش، چاموردان ياپتيگي كوش شكلينه اوفلاييپ اونی جانلانديرميش، انادان دوگمه كوری و الاجالييي اییلشتيرميش، ولولري ديريلتميش، ايولرده ينيلن و بيريكتيريلن شايلري هابر ورميشتير. كنديسينه سمادان سوفره (مايد) إینديريلميشتير.
كور’ان’ه كوره هز. إیسه (اس) بوتون اوستون وزليكلرينه راگمن بير إینسان و بير كولدور. هيچبير زمان كنديسينين تانري ايدينيلمسيني سويلمميش و يالنيز الل’ه (ك) كولوگی وگوتلميشتير.
هريستييانليك’ته إیسه إیسه مسيه تانري’نين اوگلو، دولاييسييله تانري كابول ايديلمكتدير. إینجیلرده إیسا’نين كرال هرود گونلرينده بايتلهم’ده (بايتولاهم) دوگدوگی بيلديريلمكله برابر، انسي مريم ناسيرا’ده (نازارت) إیكامت ايتيگيندن ناسيرالي دييه تاكديم ايديلمكتدير. إیسا’نين هاياتينين اوتوز ييلي بوراده كچميشتير. ماته إینجیلي إیسا’نين (اس) شرسيني داوود (اس) و إیبراهيم’ه (اس) كادار چيكارماكتادير.
چوك ايسكي بير ريوايته كوره إیسه بايتلهم’ه ياكين بير ماگاراده دونيايه كلميش، دوگومون سكيزينجی گونونده إیسه ادي وريلە رك سونت ايتيريلميشتير. كيرك گون سونره شرياته اويكون اولاراك يروشعلیم’ه (كودوس) مابده كوتورولموش و كركلي تاكديملرده بولوندوكتان سونره ناسيرا’يه دونموشلردير.
وتوز ياشلارينداكي إیسه ياهيه تارافيندان وافتيز ايديلير. وافتيزدن سونره رûهو’ل-كودوس اونی چوله كوتورور و چولده كيرك گون كيرك كجە اوروچ توتار. هز. إیسه ايردن جیوارينده و كاليل’ده تبليگ فاالييتينه باشلار. ٢٧ وايه ٢٨ ييلي نیسان ايينده پاسكاليا’نين ياكلاشتيگي گونلرده كودوس’ه كلير. بی سيراده فريسيلرله اراسي اییجه اچيلير. پاسكاليا’دان سونره كودوس’تن ايريليپ ياهودييه دييارينه كيدر و بوراده هز. ياهيه إیله ايني بولكده تبليگ فاالييتينده بولونور، ارديندان كاليل’يه دونر. اورالارده إیسه موجیزلر كوسترمايه و تبليگده بولونمايه دوام ايدر، ولومونی و ديريليشيني وندن هابر ورير، كندي سورتي دگيشير. كودوس’ه كيدر، ياهوده و پر’يي دولاشير، وللي دورت گون اولان لازار’ي ديريلتير. كودوس’ه چوك ياكين بير يرده ووكی بولان بی موجیزوي اولاي باشكنتي سارسار. كودوس’ته باشكاهين كايافا’نين تشبوسويله توپلانان سانهدرين’ده إیسا’نين ياپتيكلارينين كنديلري إیچين تهليكه اولوشتوردوگی بليرتيلير، ولدورولمسي إیچين پلانلار ياپيلير. دورومی سزن إیسه اورادان ايريلاراك ايفراييم شهرين، اورادان ده پر’يه كيدر.
كيسه بير سوره سونره إیسه توتوكلانير، هاواريلر كاچارلار. ياهوديلر إیسا’نين ميلتي كانديرديگيني، كايسر’ه وركي وريلمسينه اينكل اولدیگونی و كنديسينين مسيه كرال اولدیگونی إیديه ايتيگيني إیلري سورە رك رومه واليسي پيلاتوس’تان ولدورولمسي إیچين اوناي إیسترلر. كونلی إیسا’يي افتمكتن يانه اولان پيلاتوس، ياهوديلرين باسكيسي كارشيسينده اونون چارميهه كريلە رك ولدورولمسيني اونايلار. بونون اوزرينه ياهوديلر إیسا’يي كولكوته دنيلن يره كوتورە رك جمعە گونی صباح ساعت دوكوزده چارميهه كررلر و وگلدن سونره ساعت اوچته روهونی تسليم ايدر. اريماتيلي يوسوف، إیسا’نين سديني هاچه كريلديگي يردكي باهچده بولونان حاضر بير كابره وايه كنديسي إیچين كايه إیچينه اويدوگی كابره كويار. انجاك بازار گونی كابره زييارته كلنلر مزارين بوش اولدیگونی كورورلر. بی اراده إیسه ديريلميش اولاراك اونلاره كورونور. إیسه ديريلديكتن سونره كيرك گون داهه ياشاميش، هاواريلرينه تلكين و تاوسييلرده بولونموش، داهه سونره هاواريلريني زايتينداگي’نه كوتورموش و اورادان سمايه الينميشتير.
هز. إیسا’نين (اس) إینجیلرده ده ير الان چوك ساييده موجیزسي واردير. دونيايه كليشي، وافتيزي ايسناسينداكي اولايلار، سی اوزرينده يورومسي، سولاري شارابه چويرمسي، روزكاره ايمردە رك فيرتينايي دينديرمسي، إینجیر اگاجيني كوروتماسي، كلكتن هابر ورمسي، إینسانلارين كالپلريندن كچني بيلمسي، هاستالاري اییلشتيرمسي، ولولري ديريلتمسي، ولدوكتن سونره ديريلمسي، كوگه يوكسلمسي، آز يييكله چوك كيشایی دويورماسي، گوناهلاري باگيشلاماسي بونلارداندير. هريستييان إینانجينه كوره هاواريلرين كوزلري ونونده سمايه اورûج ايدن (يوكسلن) و باباسينين ساگ تارافينه يرلشن إیسه دونيانين سونونه دوگری إیكينجی دفه كلكتير. إیسه كلمدن ونجه ميلتلر اراسي چاتيشمالار، كيتلق و دپرملر، بويوك سيكينتيلار اولاجق، بيرچوكلاري مسيه إیدياسييله اورتايه چيكاجاك، داهه سونره گونش قرەراجاك، اي إیشيگيني ورمايك، ييلديزلار دوشە جك و بوتون بونلاردان سونره إینسانوگلی (يسا) كلكتير. إینسانوگلی ملكلرله برابر كليپ إیززت تاهتينه اوتورونجه دكالين هاكيمييتينه سون ورك، اییلري موكافاتلانديراجاك، كوتولري زالانديراجاكتير.
یورم یاپ