الل’ين ريزاسيني، پايكامبر الايهيسلام’ين شفااتيني كازانماك إیچين سûفيليك يولونه كيرنلره كيپته ايدريز. بی يوله كيرماينلري إیسه سوركولاماييز. وته ياندان بی يوله كيرممنين، إیبنو’ل-واكت اولان بير سûفينين هالينجه هالنمايه -ونون كيبي اولمايا- ماني اولماديگيني ده كوزتيريز. بی جوملميز كرگين، ونكي يازيميزده انه هاتلارييله إیشلديگيميز إیبنو’ل-واكت كونوسونی بير ده ايهلينين ديليندن ناكلدە رك تاماملاماك إیستريز.
ابدورززاك تك، تاساوووفي مرتبلر هاجه ابدولاه ايل-نساري ايل-هروي ورنگي (كتب، ٢٠٢٤)، س. ٢٧٨-٢٨٠: “ياشاديگي انده و إیچينده بولوندوگی واكيته ياپيلماسي ڭ اويكون اولاني ياپان و او واكيته كنديسيندن إیستنن شايله مشكول اولان كيشييه إیبنو’ل-واكت (واكتين اوگلو) ادي وريلير. امر ب. اوسمان ايل-مكي، ‘سûفي هر واكيته او واكيت إیچينده ياپيلماسي ڭ اويكون اولان شايله مشكول اولان كولدور’ سوزويله بی هوسوسی ديله كتيرميشتير. سوز كونوسی هالي ياشايان ساليك، واكتييله إیلكيلي تاساروف و واريداتي كابولنير، كندي ترجیهلريني بير كناره بيراكاراك هاك’ين إیرادسينه بويون ايگر. الل’تان كلن وجد، زب، اشك، شوك وايه هاوف، هوزون، كابز و هايبت كيبي مانوي دويكولارين ايتكيسي آلتونده كالاراك كندي إیرادسيني كولاناماز; كايبدان كلن تليلرله واكتينين هوكمی آلتونه كيرر.
كونويی ايني چرچوده دگرلنديرن كاشâني، إیبنو’ل-واكت اولمايي شويله تاريف ايتمكتدير: ‘واكيت هاليهازيرده سنده اولان هر شايدير. ايگر هاك’ين سني يونلنديرمسي هالينده إیسن، بونه ريزا و تسليمييت كوسترمليسين كي واكتين هوكمی إیله اولاسين. و هاتيرينه او’ندان باشكه بير شاي كلمسين. ايگر كسب إیله إیسن، سني إیلكيلنديرن شايه سيمسيكي ساريل; كچميش و كلكله إیلكين اولماسين. چونكی كچميشي تلافييه كوكيشمان هاليهازيري زييان ايتمن دمكتير. كلە جك اوزرينده دوشونمن ده بويلدير. بلكي ده دوشوندوگون كلگه يتيشمايكسين. دولاييسييله شيمديكي واكتي ده كاچيرميش اولاجقسين.’
واكتي إیكي يوقلق (كچميش و كلك) اراسينداكي زمان اولاراك تانيملايان ابدولكريم ايل-جيلي، إیبنو’ل-واكت اولان سûفينين واكتينين هوكمی آلتونه كيرمسينين كاچينيلماز اولدیگی كانااتينددير. چونكی واكيت موجûد، ساليك مادومدور; واكيت سابيت، ساليك موهومدور. بونونله بيرليكته سûفي هانكي هالده اولورسه اولسون واكتين كتيرديگي بير واريد واردير. واكتي كورب اولانين واريدي كورب مرتبسيند، واكتي بو’د اولانين واريدي بو’د مرتبسينددير.
مولانا إیسه ماسيوادان ارينميش سûفينين إیبنو’ل-واكت اولماكله بيرليكته ايبو’ل-واكت كيبي واكته هوكمدبيلگيني سويلر: ‘سûفي إیبنو’ل-واكتير; امه واكيتن ده هالدن ده كورتولموشتور. هالر اونون إیرادسينه و فيكرينه ماهكومدور. ساف سûفي، إیبنو’ل-واكتير; فاكات واكتين باباسييميش كيبي واكتي اووجونون إیچينه الميشتير.’
يبنو’ل-ارابي، واكتي داهه چوك كولون إیستيدادينه باگلي إیلاهي تلي چرچوسينده ايله الميشتير. اونه كوره واكتين اولûهييته داياناگي، هاك’ين كنديسيني ‘هر گون بير ش’ند’ شكلينده نيتلميش اولماسيدير. واكيت اسلينده هاك’ين كنديسييله اولدیگی شاي اولوپ، وارليگي âلمده اورتايه چيكار. هاك’ين ش’نلري ده مومكونلرين هاكيكاتلرينده زوهûر ايدر. شی هالده هاكيكي ماناده واكيت، كولون كنديسييله اولدیگی هالدير; كنديسييله اولدیگی شاي إیسه إیستيدادينين اينيسيدير. دولاييسييله هاك’ين ش’نلري اونون إیستيدادي نيسپتينجه اورتايه چيكماكتادير.’
هروي واكتي، وار اولان بير شايين إیچينده بولوندوگی زمان ديليمي شكلينده تانيملاياراك اونون اوچ انلامي اوزرينده دورور.
بيرينجیسي، هاك’ين لوتفونون إیشيگيني، هيچبير شوفايه ير بيراكماياجاك شكيلده كوربيلن بير وجدين اورتايه چيكتيگي واكيتير. بی وجدين زوهûری إیسه شی اوچ هوسوسه باگليدير: (١) هر تورلی اماچ و كارشيلق بكلنتيسينين بولانيكليگيندان (كودûرات) ارينميش اولان ساف بير رجا دويكوسو. (٢) هاك’ين راهمتيندن ماهروم اولمه وايه إیلاهي هوزوردان كووولمه دوشونسيندن كايناكلانان هاوف. (٣) إیلاهي موهابت سببييله اورتايه چيكان هاك’ه كاووشمه شوكينين الوي.
يكينجیسي، ساليكين تمكين إیله تلوين اراسينده كيديپ كلديگي واكيتير. ساليك بی مرتبده هر نه كادار تمكينه مايلتسه و تمكيني تلوينه ترجیه ايتسه ده تلويندن بوتونويله كورتولاماميشتير. (…) بويله دوروملارده هالي زاييف كالديگي و كنديسينه تام اولاراك هاكيم اولماديگي إیچين إیلمي اونی زاهيره يونلتير. ساليكين إیليم و هال اراسينده كيديپ كلمسيندن كايناكلانان بی دوروم، اونه ايريجه إیليم إیله هالين هوكوملرينين اراسيني اييرت ايدبيلمه يتيسيني كازانديرير. بی تمييز كوجی سايسينده ساليك، هالين باتينينه ايت اولوپ اونی واهدانييته داوت ايتيگيني، إیلمين إیسه زاهيره ايت اولوپ اگيار إیله مشكول ايتيگيني كورور و تلويندن اوزاكلاشاراك تمكينيني سوركلي هاله كتيرمايه چاليشير. (…)
وچونجوسی إیسه واكتين هاك اولدیگی دوشونسيدير. هروي’يه كوره ‘واكيت هاك’تير’ ديين سûفيلرين بی سوزدن كاسيتلاري، واكتين رسمينين هاك’ين ووجûدونده موستاگراك اولماسيدير; يوقسه ‘واكيت بيززات هاك’ين كنديسيدير’ ماناسي دگلدير. (…)”
ايريجه واكتين ماناسي إیچين ده ايني كايناكته كايرت مرتبسينه باكيلابيلير (س. ٢٤٦-٢٥٠)
tags:
ابدورززاك تك، تاساوووفي مرتبلر هاجه ابدولاه ايل-نساري ايل-هروي ورنگي (كتب، ٢٠٢٤)، س. ٢٧٨-٢٨٠: “ياشاديگي انده و إیچينده بولوندوگی واكيته ياپيلماسي ڭ اويكون اولاني ياپان و او واكيته كنديسيندن إیستنن شايله مشكول اولان كيشييه إیبنو’ل-واكت (واكتين اوگلو) ادي وريلير. امر ب. اوسمان ايل-مكي، ‘سûفي هر واكيته او واكيت إیچينده ياپيلماسي ڭ اويكون اولان شايله مشكول اولان كولدور’ سوزويله بی هوسوسی ديله كتيرميشتير. سوز كونوسی هالي ياشايان ساليك، واكتييله إیلكيلي تاساروف و واريداتي كابولنير، كندي ترجیهلريني بير كناره بيراكاراك هاك’ين إیرادسينه بويون ايگر. الل’تان كلن وجد، زب، اشك، شوك وايه هاوف، هوزون، كابز و هايبت كيبي مانوي دويكولارين ايتكيسي آلتونده كالاراك كندي إیرادسيني كولاناماز; كايبدان كلن تليلرله واكتينين هوكمی آلتونه كيرر.
كونويی ايني چرچوده دگرلنديرن كاشâني، إیبنو’ل-واكت اولمايي شويله تاريف ايتمكتدير: ‘واكيت هاليهازيرده سنده اولان هر شايدير. ايگر هاك’ين سني يونلنديرمسي هالينده إیسن، بونه ريزا و تسليمييت كوسترمليسين كي واكتين هوكمی إیله اولاسين. و هاتيرينه او’ندان باشكه بير شاي كلمسين. ايگر كسب إیله إیسن، سني إیلكيلنديرن شايه سيمسيكي ساريل; كچميش و كلكله إیلكين اولماسين. چونكی كچميشي تلافييه كوكيشمان هاليهازيري زييان ايتمن دمكتير. كلە جك اوزرينده دوشونمن ده بويلدير. بلكي ده دوشوندوگون كلگه يتيشمايكسين. دولاييسييله شيمديكي واكتي ده كاچيرميش اولاجقسين.’
واكتي إیكي يوقلق (كچميش و كلك) اراسينداكي زمان اولاراك تانيملايان ابدولكريم ايل-جيلي، إیبنو’ل-واكت اولان سûفينين واكتينين هوكمی آلتونه كيرمسينين كاچينيلماز اولدیگی كانااتينددير. چونكی واكيت موجûد، ساليك مادومدور; واكيت سابيت، ساليك موهومدور. بونونله بيرليكته سûفي هانكي هالده اولورسه اولسون واكتين كتيرديگي بير واريد واردير. واكتي كورب اولانين واريدي كورب مرتبسيند، واكتي بو’د اولانين واريدي بو’د مرتبسينددير.
مولانا إیسه ماسيوادان ارينميش سûفينين إیبنو’ل-واكت اولماكله بيرليكته ايبو’ل-واكت كيبي واكته هوكمدبيلگيني سويلر: ‘سûفي إیبنو’ل-واكتير; امه واكيتن ده هالدن ده كورتولموشتور. هالر اونون إیرادسينه و فيكرينه ماهكومدور. ساف سûفي، إیبنو’ل-واكتير; فاكات واكتين باباسييميش كيبي واكتي اووجونون إیچينه الميشتير.’
يبنو’ل-ارابي، واكتي داهه چوك كولون إیستيدادينه باگلي إیلاهي تلي چرچوسينده ايله الميشتير. اونه كوره واكتين اولûهييته داياناگي، هاك’ين كنديسيني ‘هر گون بير ش’ند’ شكلينده نيتلميش اولماسيدير. واكيت اسلينده هاك’ين كنديسييله اولدیگی شاي اولوپ، وارليگي âلمده اورتايه چيكار. هاك’ين ش’نلري ده مومكونلرين هاكيكاتلرينده زوهûر ايدر. شی هالده هاكيكي ماناده واكيت، كولون كنديسييله اولدیگی هالدير; كنديسييله اولدیگی شاي إیسه إیستيدادينين اينيسيدير. دولاييسييله هاك’ين ش’نلري اونون إیستيدادي نيسپتينجه اورتايه چيكماكتادير.’
هروي واكتي، وار اولان بير شايين إیچينده بولوندوگی زمان ديليمي شكلينده تانيملاياراك اونون اوچ انلامي اوزرينده دورور.
بيرينجیسي، هاك’ين لوتفونون إیشيگيني، هيچبير شوفايه ير بيراكماياجاك شكيلده كوربيلن بير وجدين اورتايه چيكتيگي واكيتير. بی وجدين زوهûری إیسه شی اوچ هوسوسه باگليدير: (١) هر تورلی اماچ و كارشيلق بكلنتيسينين بولانيكليگيندان (كودûرات) ارينميش اولان ساف بير رجا دويكوسو. (٢) هاك’ين راهمتيندن ماهروم اولمه وايه إیلاهي هوزوردان كووولمه دوشونسيندن كايناكلانان هاوف. (٣) إیلاهي موهابت سببييله اورتايه چيكان هاك’ه كاووشمه شوكينين الوي.
يكينجیسي، ساليكين تمكين إیله تلوين اراسينده كيديپ كلديگي واكيتير. ساليك بی مرتبده هر نه كادار تمكينه مايلتسه و تمكيني تلوينه ترجیه ايتسه ده تلويندن بوتونويله كورتولاماميشتير. (…) بويله دوروملارده هالي زاييف كالديگي و كنديسينه تام اولاراك هاكيم اولماديگي إیچين إیلمي اونی زاهيره يونلتير. ساليكين إیليم و هال اراسينده كيديپ كلمسيندن كايناكلانان بی دوروم، اونه ايريجه إیليم إیله هالين هوكوملرينين اراسيني اييرت ايدبيلمه يتيسيني كازانديرير. بی تمييز كوجی سايسينده ساليك، هالين باتينينه ايت اولوپ اونی واهدانييته داوت ايتيگيني، إیلمين إیسه زاهيره ايت اولوپ اگيار إیله مشكول ايتيگيني كورور و تلويندن اوزاكلاشاراك تمكينيني سوركلي هاله كتيرمايه چاليشير. (…)
وچونجوسی إیسه واكتين هاك اولدیگی دوشونسيدير. هروي’يه كوره ‘واكيت هاك’تير’ ديين سûفيلرين بی سوزدن كاسيتلاري، واكتين رسمينين هاك’ين ووجûدونده موستاگراك اولماسيدير; يوقسه ‘واكيت بيززات هاك’ين كنديسيدير’ ماناسي دگلدير. (…)”
ايريجه واكتين ماناسي إیچين ده ايني كايناكته كايرت مرتبسينه باكيلابيلير (س. ٢٤٦-٢٥٠)
tags:
یورم یاپ