گونجل عثمانلی توركجسی خبرلر

بدر ساواشي (٢/٦٢٤)

الصورة الرمزية لـ مسعود

هز. پايكامبر إیله موشريكلر اراسينداكي إیلك ساواش بدير’ده مايدانه كلميشتير. هيجرتين ٢. ييلينده كورايشليلر، بويوك بير كروان حاضرلاييپ ايبû سوفيان’ين إیدارسينده سوريي’يه كوندرميشلردي. بين دودن اولوشان و ايلي بين دينار سرمايه إیله حاضرلانان بی كروان، كورايش تارافيندان سوكديلن ڭ بويوك كروانلاردان بيريدير. كروانين كتيرديگي مالار بش يوز بين ديرهم توتارينده إیدي. هز. پايكامبر كروانين كچتيگيني هابر الينجه ساهابيلري توپلادي. كروانداكي مالارين چوكلوگونو، بونه كارشيلق موهافيز ساييسينين ازليگيني انلاتاراك بی كرواني مك’يه دونركن اوگراياجاگي بدير’ده ايله كچيربيلكلريني سويلدي. كنديلريني سفره داوت ايتي. كركتيگينده موشريكلرله ساواش ده ياپيلاجاكتي. هم اينسار، هم ده موهاجیرلر بی سفره إیشتيراك ايدكلريني اچيكلاديلار.

بدر ساواشي

هز. پايكامبر مدين’دن چيكمادان اون ‏گون ونجه تالهه ب. اوبايدولاه و سايد ب. زايد’ي كروان هاكينده بيلكي توپلاماك إیچين سورييه يولونه كوندردي. انجاك بی إیكي ساهابي مدين’يه بدر ساواشي ايسناسينده اولاشابيلديلر.١٥

بی اراده كروانين دونوش هابريني باشكه كايناكلاردان وگرنن هز. پايكامبر، ١٢ رامازان ٢/٩ مارت ٦٢٤’ته مدين’دن هاركت ايتي. سانجاكتارلق كوروينه موس’اب ب. اوماير، هز. علی و سا’د ب. مواز’ي تايين ايتي. ياشي كوچوك اولانلاري يولدان كري چويردي. موسلومان اسكرلرين ساييسي، يتميش دوردی موهاجیر و كري كالاني اينسار اولماك اوزره توپلام اوچ يوز بش إیدي. اوردوده يتميش دو، إیكي ده ات بولونويوردو. اوچ كيشييه بير دوه دوشويور، بی دولره ده نوبتلشه بينيلييوردو. هز. پايكامبر، هز. علی و ايبû لوبابه بير دوايه بينييورلاردي. يورومه سيراسي هز. پايكامبر’ه كلديگيند، اونون يورومسينه كونولري رازي اولماياراك بينمسيني إیستييورلار و كنديلرينين يورويگيني بليرتييورلاردي. هز. پايكامبر إیسه بونی كابول ايتمييور و كنديسينين سوابه احتیاجينين اونلاردان آز اولماديگيني بيلديرييوردو.١٦

هز. پايكامبر بدر ساواشي’نه چيكاركن چشيتلي كورو و مازرتلري ندنييله موهاجیرلردن و اينساردان سكيز كيش‏ایی إیزينلي سايدي. داهه سونره اونلاره ده بی ساواشه كاتيلانلار كيبي كانيمتن هيسه اييردي. يولده او سيراده هنوز إیسلام’ي كابول ايتمميش بولونان هازرجلي هوبايب ب. إیس’âف (ييساف) و كايس ب. موهاريس هز. پايكامبر’ه كلە رك كابيللري إیله بيرليكته بی ساواشه كاتيلماك إیستديكلريني سويلديلر. هز. پايكامبر، موشريكلره كارشي موشريكلرين يارديمييله ساواشاماياجاكلاريني بليرتينجه هر إیكيسي ده موسلومان اولوپ بدر ساواشي’نه كاتيلديلار.١٧

هز. پايكامبر، جوهاينه كابيلسيندن بسبس ب. امر إیله اديي ب. ايبو’ز-زاگبا’يي مدين’دن ايريلديكتان سونره كروان هاكينده بيلكي توپلاماك إیچين كوندردي. اونلار ده مدين’نين ١٦٠ كم. كادار ‏گونايباتيسينده ير الان و كيزيلدنيز ساهيلينه ٣٠ كم. اوزاكليكته بولونان بدر كويولارينه كيديپ، كروانين هنوز بورايه كلمديگيني وگرنديلر و دورومی هز. پايكامبر’ه بيلديرديلر. بدير، او دونمده مدين-مكه يولونون سورييه كروان يولويله بيرلشتيگي نوكتاده بولونويور و كروانلارين إیكمال يري اولاراك هيزمت كورويوردو.

بی اراده كروانين يونتيجیلري هز. پايكامبر’ين كروانين دونوشونی كوزلديگيني وگرنديلر. ايبû سوفيان سوريي’دن ايريلديكتان سونره كورايش’تن يارديم إیستمك اوزره كينانه كابيلسيندن دامدام ب. امر ادلي شاهسي یگرمی دينار اوجرتله كيرالاياراك مك’يه كوندردي. كنديسي د، هز. پايكامبر’ين بدر كويولارينه كوندرديگي شاهيستان سونره إینلمه ماكسادييله بدر كويولارينه كلديگينده تاكيپ ايديلديگيني انلايينجه پوسويه دوشممك إیچين كرواني بدير’ه اوگراتمادان، بدير’ي سول تارافينه الاراك و آز كولانيلان ساهيل يولونی تاكيپ ايدە رك مك’يه دوگری يوله دوام ايتي.

بû سوفيان’ين يارديم إیستگينين مك’يه اولاشماسي اوزرينه كورايش كابيلسينين همن بوتون كولاريندان بين كيشيليك بير اوردی حاضرلاندي. اوردوده يدي يوز دو، يوز ده ات واردي. اتليلار زيرهلي إیدي. سوهايل ب. امر و هووايتيب ب. ابدولوززا كيبي زنكين موشريكلر، اوردونون حاضرلانماسينده بينك و پاره يارديمينده بولوندولار. موشريك اوردوسی ايبû هيل’ين كومانداسينده مك’دن يوله چيكتي. بی اراده ايبû سوفيان جوهف’دن بير هابرجی كوندرە رك كروانين كورتولدوگونی بيلديردي و اوردونون كري دونمسيني إیستدي. كورايش اوردوسو، كروانين ساهيل يولونی تاكيپ ايدگيني بيلمديگيندن، كروانين كلگي نورمال يولی تاكيپ ايدييوردو. ايبû سوفيان’دان كلن هابر اوزرينه اوردونون إیچيندن بازيلاري، كروانين كورتولدوگونی و ساواشه كە رك كالماديگيني سويلايە رك كري دوندولر. كري دوننلر اراسينده هز. ومر’ين كابيلسي اديي و هز. پايكامبر’ين انسينين كابيلسي بني زوهره ده واردي. بونه راگمن كورايشليلر حاضرلاديكلاري اوردونون بويوكلوگونی و كوجونی كوسترمك و بير داهه بويله بير دورومه دوشممك إیچين يوله دوام ايتيلر. ايبû هيل بدير’ه كادار كيديپ كوچلريني دويورمادان، ييييپ إیچيپ ايگلنمدن كسينليكله كري دونولمايگيني بيلديردي.١٨ كورايشليلر ايني زمانده باتن-ي ناهل’ده ولدورولن امر ب. هادرامي’نين إینتيكاميني ده الماك إیستييورلاردي.١٩

بدر ياكينينده اوردوسويله كوناكلايان هز. پايكامبر، كروان هاكينده بيلكي توپلاماك اوزره هز. علی، زوباير ب. اووام، سا’د ب. ايبû واكاس و بسبس ب. امر’ي بدر كويولارينه كوندردي. كور’ان-ي كريم’ده بی إیكي اوردونون بدير’ه كلديكلرينده بيربيريندن هابرسيز ‏اولدیكلاري شويله إیفاده ايديلمكتدير: “هاتيرلايين كي (بدر ساواشي’ندا) سيز وادينين يوكاري كنارينده (مدينه تارافيندا) إیدينيز. اونلار ده اوزاك كنارينده (مكه تارافيندا) إیديلر. كروان ده سيزدن داهه اشاگيده (دڭز ساهيليند) إیدي. ايگر (ساواش إیچين) سوزلشميش اولسايدينيز، سوزلشتيگينيز واكيت هوسوسونده إیهتيلافه دوشردينيز. فاكات الل، كركلي اولان ايمري يرينه كتيرمسي، هلاك اولانين اچيك بير دليله هلاك اولماسي، ياشايانين ده اچيك بير دليله ياشاماسي إیچين بويله ياپتي. چونكی الل، هاكييله إیشيتندير، بيلندير.”٢٠

و سيراده هز. پايكامبر و ساهابيلر كورايش اوردوسونون مك’دن چيكيپ بدير’ه كلديگيني هنوز بيلمييورلاردي. زوباير ب. اووام و اركاداشلاري بدير’ه ياكين بير يرده كوناكلايان كورايشليلرين بدر كويوسونه سی الماك إیچين كوندرديكلري كوللردن بيركاچ تانسيني ياكالاياراك هز. پايكامبر’ين هوزورونه كتيرديلر. هز. پايكامبر او ايسناده ناماز كيلييوردو. بی اراده كوللري كتيرنلر اونلاري سوركويه چكمايه باشلاديلار و كيم ‏اولدیكلاريني سوردولار. كوللر كورايش اوردوسوندان ‏اولدیكلاريني اچيكلايينجه اونلاري دوومايه باشلاديلار. چونكی بی هابر هوشلارينه كيتمميشتي. داياكتان جانلاري يانان كوللر بی كز إیفاده دگيشتيرە رك ايبû سوفيان’ين كروانيندان ‏اولدیكلاريني سويلديلر. بی اراده نامازيني تاماملايان هز. پايكامبر ساهابيلره “سيز اونلاري دوگری سويلايينجه دووويورسونوز، يالان سويلديكلرينده إیسه بيراكييورسونوز”! دييە رك سوركولامه متوتلاريني ايلشتيردي. سونره كورايش اوردوسونون بولوندوگی ير هاكينده كوللردن بيلكي الدي. اوردونون كاچ كيشيدن إیبارت ‏اولدیگونی سورونجه بيلمديكلريني سويلديلر. بونون اوزرينه يييە جك احتیاجيني كارشيلاماك إیچين ‏گونده كاچ دوه كستيكلريني سوردو. بير ‏گون دوكوز، ايرتسي ‏گون اون دوه كستيكلريني وگرنينجه اوردونون اسكر ساييسينين دوكوز يوز إیلا بين اراسينده ‏اولدیگونی تاهمين ايتي. مك’نين إیلري كلنلريندن اوردوده كيملرين ير الديگيني وگرندي.٢١ هز. پايكامبر بونون يانينده اديي و زوهره كابيلسي منسوپلارينين موشريك اوردوسونی تركدە رك مك’يه كري دوندوكلريني ده كوللردن وگرندي. امار ب. ياسير إیله ابدولاه ب. مس’ود’ی ايسيرلرين سويلديكلريني يرينده إینلمك اوزره كورولنديردي. بی إیكيسي، صباحه كارشي كورايش قرەركاهينده بويوك بير كاريشيكلق ياشانديگي هابريني كتيرديلر. چونكی كورايشليلر، قرەركاهلارينه دونن ديگر كوللردن موسلومانلارين بدر جیوارينده بولوندوگونی وگرنينجه بويوك بير هايجانه كاپيلميشلار، باسكينه اوگراماماك إیچين ده تدبير المايه باشلاميشلاردي.

هز. پايكامبر، بدير’ده ساواشمايه قرەر ورمدن ون، موهاجیرلرين و اينسارين كوروشلريني وگرنمك إیستدي. موهاجیرلردن هز. ايبû بكير و هز. ومر و اينساردان ده سا’د ب. مواز سوز الاراك كونوشتولار. هز. ومر، كورايش اوردوسونون كارشيلانماسي يونونده كوروش بايان ايدە رك شويله كونوشتو: “يا رسûلالل! واللي إیشته كورايش و اونون كوجو! اونلار شيمدييه دك زليل اولماديلار، ازيز ‏اولدیلار، كافير ‏اولدیلار، إیمان ايتمديلر. الل’ه اندولسون كي اونلار كوچلريني اسله تسليم ايتمايكلر و سنينله ساواشاجاكلاردير! حاضرلان”! اينساردان سوز الان سا’د ب. مواز، داهه ونجه كنديسينه إیمان ايديپ دستكلمايه سوز ورديكلريني، او ندنله دوشمانه كارشي كويماكتان چكينمايكلريني بليرتي.

١٧ رامازان ٢/١٤ مارت ٦٢٤ جمعە صباحي ايركن ساعتلرده هر إیكي اوردی بدير’ه دوگری يوله چيكتي. إیسلام اوردوسی كويولاره موشريكلردن داهه ونجه اولاشتي. پايكامبريميز باشلانكيچته مدينه تارافينه ڭ ياكين و دوشمانه ده ڭ اوزاك اولان كويونون چورسينه يرلشتي. ساهابدن هوباب ب. مونزير بورايه يرلشيلمسيني اويكون بولمادي و هز. پايكامبر’ه بی قرەرينين واهيه دايانيپ دايانماديگيني سوردو. پايكامبريميز بونون كندي كوروشی ‏اولدیگونی سويلايينجه دوشمانه ڭ ياكين كويونون يانينه يرلشيلمسيني و ديگر كويولارين كاپاتيلماسيني تكليف ايتي. پايكامبريميز بی كوروشی اويكون بولدی و هوباب’ين إیشارت ايتيگي كويونون چورسينه يرلشە رك ديگر كويولاري كومله كاپاتيردي.٢٢ انجاك، داهه سونره اچيك بيراكيلان كويودان موشريكلرين سی المالارينه إیزين وردي.٢٣

بی اراده هوزايفه ب. يمان إیله باباسي إیسلام اوردوسونده ير الماك اوزره هز. پايكامبر’ين يانينه كليركن موشريكلر تارافيندان ياكالانديلار. انجاك پايكامبر’ه كاتيلماياجاكلارينه داير سوز ورملري اوزرينه سربست بيراكيلديلار. داهه سونره هز. پايكامبر’ين يانينه كلە رك باشلاريندان كچني انلاتيلار. پايكامبريميز اونلاره ورديكلري سوزده دورمالاريني، ساواشه كاتيلمامالاريني و مدين’يه دونملريني سويلدي.٢٤ هز. پايكامبر’ين ڭ كوچ انينده و اسكره احتیاجي ‏اولدیگی بير زمانده بيله موسلومانلاردان، موشريكلره ورديكلري سوزده دورمالاريني إیستمسي اونون دوگرولوگه و اهده وفايه ورديگي ونمي اورتايه كويماكتادير.

هز. پايكامبر دوشمان اوردوسی كلديكتن سونره و ساواشمادان ونجه جاهيلييه دورينده ده كورايش’ين ايلچيليك كورويني يوروتن هز. ومر’ي موشريك اوردوسونه كوندرە رك باريش و كوونليك إیچينده مك’يه دونبيلكلريني بيلديردي و ساواش ياپيلماماسيني تكليف ايتي. موشريك اوردوسونده ير الان هاكيم ب. هيزام، بی تكليفين كابول ايديلمسيني إیستدي; انجاك ايبû هيل بونی كابول ايتماييپ ساواشماكته إیسرار ايتي.٢٥ هز. پايكامبر’ين بی توتومو، ساواش مايدانينده بيله باريش پوليتيكاسي تاكيپ ايتيگيني كوسترمكتدير.

هز. پايكامبر ساواشتان بير ونكي كجەيي الل’ه إیبادت و دوه إیله كچيردي. سا’د ب. مواز ساواش الانينه ياكين بير يرده كنديسي إیچين بير چارداك ياپتي و كاپيسينده نوبت توتو. هز. پايكامبر اوردويی ساواش نيزامينه كويدوكتان سونره هز. ايبû بكير’له بيرليكته چاديرين إیچينه چكيلدي و الل’ه شويله دوه ايتي: “يا رابي! إیشته كورايش! كيبير و كورورله كلدي. سانه مايدان اوكويور. پايكامبريني يالانلييور. يا رابي! پايكامبرلره يارديم سوزونو، بانه ده وزل اولاراك زافر وا’ديني يرينه كتيرمني سندن إیستييوروم. الليم! ايگر سن شی بير اووچ موسلوماني هلاك ايدرسن سانه إیبادت ايدن بولونماياجاكتير”. هز. ايبû بكير “بی كادار إیستك يتر يا رسûلالل! الل وا’دتيگي زافري ياكينده سانه إیهسان ايدكتير” دیدی.٢٦

بی اراده هر موسلومان اسكر، بولوندوگی يره تاش ييگدي. بی تاشلار ساوونمه ساواشي ياپاجاك اولان موسلومانلار إیچين فايدالي بيرر مالزمه تشكيل ايتميشتير. موشريكلر إیسه سالديري متودونه كيريشتيكلريندن، كارشي تارافه اتماك إیچين بير وايه إیكي تاشتان فازلاسيني يانلارينده كزديرمزلردي.

اراپ كلنگينه كوره ساواش موبارزه (تكه تك ووروشما) شكلينده باشلادي. موشريك اوردوسوندان ايسود ب. ابدولسد، إیسلام اوردوسوندان ده هز. هامزه اورتايه چيكيپ دوگوشتولر. هز. هامزه راكيبيني ولدوردو. بونون اوزرينه كورايشليلردن اوتبه ب. ربيه كاردشي شايبه و وليد ب. اوتبه اورتايه اتيلديلار. بونلارين كارشيسينه اينساردان اوچ كيشي چيكتي. فاكات موشريكلر كنديلرينه دنك كابول ايتمديكلري إیچين اونلارله ووروشماياجاكلاريني، كارشيلارينه كنديلرينه دنك كيمسلرين چيكماسيني إیستديلر. بونون اوزرينه هز. پايكامبر’ين ايمرييله هز. هامزه هز. علی و اوبايده ب. هاريس مايدانه چيكتي. هز. هامزه اوتب’يي، هز. علی وليد’ي، اوبايده ب. هاريس ده شايب’يي ولدوردو. تكه تك ووروشمالاردان سونره باشلايان و دورت وايه بش ساعت سورن ساواش، إیكيندييه دوگری إیسلام اوردوسونون كسين زافرييله سونوچلاندي. ساواشته موشريك اوردوسوندان باشته ايبû هيل، اوماييه ب. هالف، اوتبه ب. رابيه شايبه ب. رابيه و ايبû سوفيان’ين اوگلی هانزاله كيبي إیلري كلن إیسلام دوشمانلاري اولماك اوزره توپلام يتميش كيشي ولدو; بير او كادار ساييده اسكر ده ايسير اليندي. موسلومانلار، التيسي موهاجیرلردن، سكيزي ده اينساردان اولماك اوزره توپلام اون دورت شهيت ورديلر.٢٧ هز. پايكامبر شهيتلرين نازه نامازيني كيلاراك اونلاري دفنتيردي. موشريك ولولريني ده كومدوردو. دوشمان ولولرينه هر تورلی تجاووز و پارچالامه هاركتلريني ياساكلادي.

پايكامبريميز ساواش سيراسينده بني هاشيم’دن و ديگر كابيللردن بازي كيمسلرين و وزليكله امجاسي اباس’ين زورله چيكاريلديگيني بليرتە رك ولدورولمملريني إیستميشتي. إیسلام اوردوسی إیچينده ير الان ايبû هوزايفه ب. اوتبه بونی دويونجه “بابالاريميزي، اوگولاريميزي، كاردشلريميزي ولدورگيز، فاكات اباس’ي ولدورمايگيز ويله مي؟ الل’ه يمين ايدريم كي اونه راستلارسام بوينونی ووراجاگيم” دیدی. بی سوز هز. پايكامبر’ين كولاگينه كيتيگينده اونه بی سوزی سويلاييپ سويلمديگيني سوردو. ايبû هوزايفه باباسينين، امجاسينين و كاردشينين ولدورولدوگونی كورونجه داياناماييپ بی سوزی سارفتيگيني بليرتي. بونون اوزرينه هز. پايكامبر “سنين بابان، امجان و كاردشين بيزيمله ساواشماكته جیدي إیديلر. كيمسنين زورلاماسي اولمادان كونولی اولاراك ساواشه چيكتيلار. انجاك هاشيموگولاري زورله چيكاريلديلار” بويوردو. نيتكيم كورايش اوردوسی مك’دن چيكتيگينده بني هاشيم اوردويه كاتيلماييپ مك’ده كالميش و بی دوروم باشلانكيچته كيمسنين ديكاتيني چكمميشتي. اوردی مك’يه بير كوناك مسافده إیستيراهاته چكيلديگي ايسناده ايبû هيل’ين بونی هاتيرلاياراك “اي كورايش! نه ياپتيگينيزين فاركينده ميسينيز؟ بني هاشيم’ي مك’ده بيراكتينيز. شايت محمد زافر كازانيرسه اونلار ده كازانميش اولور. ايگر سيز كاليبييت ايلده ايدرسنيز اونلار مك’ده چولق چوجوگونوزدان إینتيكام اليرلار. اونلاري مك’ده بيراكماييپ برابرينيزده كوتورونوز” دييە رك اركاداشلاريني إیكاز ايتميشتير. بونون اوزرينه كري دونە رك اباس، نوفل، تاليب و اقîل’ي الميشلار و زورله كوتورموشلردير. بی يتمييورموش كيبي يولده هاشيموگولارينه شی سوزلرله چيكيشميشلاردير: “اي هاشيموگولاري! سيز بيزيمله چيكييورسونوز امه كونلونوز محمد’له بيرليكتدير. بونی چوك ‏ایی بيلييوروز”. بی سوز اوزرينه ايبû تاليب’ين اوگلی تاليب، مك’يه كري دونموشتور.٢٨ كري كالان هاشيموگولارينين هز. محمد (س.ا.س.)’ين سافينه كچملريندن كوركتوكلاري إیچين ده اونلاري و هاليفلريني بير چاديرده توپلاميشلار و باشلارينه نوبتچي ديكميشلردير.٢٩

هز. پايكامبر’ين بني هاشيم’ين ولدورولممسيني إیستمسيندن اونون كابيلجیليك ياپتيگي و سادجه كندي كابيلسي إیچين بونی ايمرتيگي سونوجی چيكاريلماماليدير. نيتكيم ايبû لهب ديشينده بني هاشيم منسوپلاري موسلومان اولانلار و اولمايانلار مكه دونمينده اونی دستكلميشلر، كنديسينه يارديمجي اولموشلار و اوچ ييل موشريكلرين اويكولاديگي بويكوته بيرليكته كاتلانميشلاردير. اباس إیسه هالا يگنينه دستگيني سوردورويوردو. اوستليك هز. پايكامبر بدر ساواشي’نده سادجه بني هاشيم’ين دگل، ديگر كابيللره منسوپ اولوپ ده مينت دويدوگی بازي كيمسلرين ده ولدورولممسيني إیستميشتير. بونلار اراسينده بويكوتی كيرمه كونوسونده يارديمي دوكونان ايبو’ل-باهتري ده واردير. ساواش ايسناسينده موززير ب. زيياد ادلي ساهابي ايبو’ل-باهتري إیله كارشيلاشميش، موززير اونه هز. پايكامبر’ين ايمريني هاتيرلاتاراك تسليم اولماسيني إیستميشتير. ايبو’ل-باهتري بير اركاداشينه ده ايمان وريلمسي هالينده تسليم اولاجاگيني سويلميش، فاكات موززير اونون بی إیستگيني كابول ايتمميشتير. بونون اوزرينه ايبو’لباهتري، ياشامه إیستگي اوگرونه اركاداشيني ولومه تركتيگي إیچين كورايش كادينلارينين كنديسيني اييپلاياجاكلاريندان اينديشه ايدە رك ساواشمايه دوام ايتميش و ولدورولموشتور.٣٠ ايريجه پايكامبريميز زم’ه ب. ايسود و هاريس ب. âمير’ين ولدورولمسيني ده ياساكلاميشتير. فاكات بی إیكيسي، بيلمدن ولدورولموشلردير.

سيرلره اويكولانان مواملايه كلين، هز. پايكامبر هر شايدن ونجه ايسيرلره ‏ایی داورانيلماسيني ايمرتميشتير. اونلاردان سادجه إیكيسيني، اوكبه ب. ايبû موايت إیله نادر ب. هاريس’ي، واكتييله كنديسينه و موسلومانلاره ياپتيكلاري اگير إیشكنلره كارشيلق اولاراك ولومه ماهكوم ايتميشتير. ديگر ايسيرلره ياپيلاجاك موامله كونوسونده ساهابيلرين كوروشلرينه باشوورموشتور. هز. ومر و سا’د ب. مواز كيبي بازي ساهابيلر بونلارين ڭ ياكين اقرابالاري تارافيندان ولدورولمسيني تكليف ايتميشلر، هز. ايبû بكير إیسه فيديه كارشيليگينده سربست بيراكيلمالاريني ونرميشتير. هز. پايكامبر، هز. ايبû بكير’ين كوروشونی بنيمسايە رك ايسيرلرين مالي دوروملارينه كوره بين إیلا دورت بين ديرهم فيديه ودملريني شارت كوشموشتور. ايسيرلر اراسينده هز. پايكامبر’ين امجاسي اباس، ديگر امجالارينين اوگولاري اقîل و نوفل ده بولونويوردو. فيديه ودنمسي كونوسونده بونلاره هرهانكي بير ايريجالق تانينماميشتير. بازي ايسيرلرين كارشيليكسيز اولاراك، اوكور-يازار اولانلارين إیسه اون موسلومانه اوكومه يازمه وگرتملري شارتييله سربست بيراكيلمالارينه قرەر وريلميشتير.٣١

هز. پايكامبر’ين دامادي ايبو’ل-âس ده ايسيرلر اراسينده بولونويوردو. زاينب، كوجاسينين فيديسي اولاراك بير ميكتار ماله بيرليكت، ايولنيركن انسينين كنديسينه تاكتيگي كردانليگي كوندردي. هز. پايكامبر كردانليگي كورونجه دويكولاندي; ساهابنين ده كوروشونی الاراك كردانليگين زاينب’ه إیاده ايديلمسيني و ايبو’ل-اس’ين سربست بيراكيلماسيني ايمرتي.٣٢ فاكات داماديندان ده كيزيني مدين’يه كوندرمسيني إیستدي. ايبو’ل-اس سوزونده دوراراك هانيميني مدين’يه كوندردي. هز. پايكامبر دامادينين بی داورانيشيني تاكدر ايتي.

سيرلر اراسينده ير الان ايبû ازز، فاكير و بش كيزي ‏اولدیگونی سويلايە رك اونلارين هاتيرينه سربست بيراكيلماسيني إیستدي. هز. پايكامبر د، موسلومانلاره كارشي بير داهه ساواشماياجاگينه و كنديسينين الايهينده كونوشماياجاگينه داير سوز الاراك اونی فيديسيز اولاراك سربست بيراكتي.٣٣

سيرلر اراسينده كورايش’ين هاتيپلريندن سوهايل ب. امر ده ير الييوردو. او، باجاگيندان بير اوكله وورولموش; يارالي هالده كاچمايه تشبوس ايتميش، فاكات ياكالانميشتي. سوهايل’ين كاچماسي اوزرينه هز. پايكامبر اونی ياكالايانين ولدورمسيني ايمرتميش; انجاك داهه سونره كنديسي ياكالاميش، فاكات ولدورمميشتير.٣٤ هز. ومر، سوهايل ب. امر إیچين “يا رسûلالل! اونون ون ديشلريني سوكاييم ده بير داهه سنين الايهينده كونوشمايه كوكماسين” شكلينده بير تكليفته بولوندو. فاكات پايكامبريميز بونه رازي اولمادي. “بن ديشلريني سوكتورە رك اونه إیشكنجه ياپامام. الل ده بني، پايكامبر ‏اولدیگوم هالده داهي، ايني ازابه اوگراتير” شكلينده واپ وردي و دوام ايتي: “ونون، سنين بگنگين بير داورانيشته بولونماسي ده اومولور.”٣٥ هز. پايكامبر’ين سوهايل’ه كارشي بی داورانيشي; ايسيرلره ‏ایی موامله ياپماسي، إیشكنيه موساده ايتممسي، دوشمانيني بيله إیسلام’ه كازانمايي و يري كلديگينده اوندان إیستيفاده ايتمايي هدفلمسي كيبي ومری بويونجه سوردوردوگی پوليتيكانين چوك كوزل بير ورنگيني تشكيل ايتمكتدير.

بû سوفيان’ين اوگلی امر ده ايسيرلر اراسينده بولونويوردو. اونی علی ب. ايبû تاليب ايسير الميش، فاكات هز. پايكامبر’ين هيسسينه دوشموشتو. موشريكلر مك’ده ايسيرلرين كورتاريلماسي إیچين فيديه تداريكينه باشلاديكلارينده ايبû سوفيان’ه ده اوگلی امر’ين فيديسيني ودايە رك كورتارماسيني تكليف ايتيلر. انجاك ايبû سوفيان بونی كابول ايتمدي. “وگلوم هانزاله ولدورولدو; امر إیچين ده پاره ورگيم ويله مي؟ جانيمدان ‏اولدیم، بير ده ماليمدان مي اولاييم؟ بونی اسله ياپماياجاگيم. محمد اوگلومی كوندرينيه كادار ايلينده بير ييل كالسه داهي پاره ودمم. بونی ودايمايە جك دورومده دگليم. سيزي ودمكته كوچلوگه دوشورە جك بير اويكولامانين بانه ده سيزه ده إیسابت ايتمسينه و امر’ين ده بی كونوده ورنك اولماسينه رازي اولمام” دييە رك فيديه ورمايي ردتي. بی اراده ايبû سوفيان باشكه يولار ارامايه باشلادي.تام بی سيراده مدين’دن اومره ماكسادييله مك’يه كلن سا’د ب. نومان إیله مونزير ب. امر’ي ياكالاييپ اوگلونه كارشيلق ايسير ايتمايي پلانلادي. مونزير كاچمايي باشاردي; فاكات سا’د ايسير اليناراك هاپسه اتيلدي. هالبوكي مكليلر اومره إیچين كلنه دوكونمازلاردي. هاپيسه اتيلان ساهابينين ياكينلاري هز. پايكامبر’ه كلە رك ايبû سوفيان’ين اوگلونون سا’د’ه موكابيل صالیوريلمسيني إیستديلر. هز. پايكامبر اونلارين بی إیستگيني يرينه كتيرە رك امر’ي سربست بيراكتي. بونون اوزرينه ايبû سوفيان ده سا’د’ي سربست بيراكتي.٣٦ بی اولايداكي توتوموندان هز. پايكامبر’ين اركاداشلارينه دوشكونلوگونو، اونلارين هاپيسته ياتماسينه و إیشكنجه چكمسينه اسله كونلونون رازي اولماديگيني، بير ساهابييي ايبû سوفيان’دان الاجاگي دورت بين ديرهمه كسينليكله دگيشمديگيني كوسترمكتدير.

ساهابنين، هز. پايكامبر’ين تاوسييسينه اوياراك ايسيرلره ‏ایی داورانديگينه داير كايناكلاريميزده كنيش بيلكيلر ير الماكتادير. سوزكليمي اونلار، يانلارينده بولونان آز ميكتارداكي ايكمگي ايسيرلره يديرييور، كنديلري هورمه إیله يتينييورلاردي. هاته ايلرينده بولونان كوچوك بير ايكمك پارچاسيني بيله ايسيرلره ورييورلاردي. موهتملن يارالي و يورويمايە جك درده هالسيز اولان ايسيرلري دولره بينديرييورلار، كنديلري ده يايه يورويورلاردي.٣٧ پايكامبريميز ايسيرلرين جان كوونليگيني ساگلاماك إیچين ده كركلي تدبيرلري الميشتير. ياكينلاري شهيت دوشن كازيلرين هايجانه كاپيلاراك ايسيرلره هرهانكي بير زارار ورملريني ونلمك إیچين ياپتيگي بير دويوری شويلدير: “سا’د ب. ايبي واكاس’ه كاردشي اوماير’ين شهيت ‏اولدیگونی هابر ورمايين! يوقسه ايلينيزدكي ايسيرلرين هپسيني ولدورور”!٣٨ بی داورانيشييله پايكامبريميز، ايسيرلري كورودوگی كيبي، بير كازينين، وفكسينه ينيلە رك و اورتادان كالديريلمايه چاليشيلان إینتيكام دويكوسونه كاپيلاراك يني بير هوزورسوزلوگه يول اچابيلە جك هاركته بولونماسيني ده ونلميشتير. مدين’يه دونركن بوتون كانيمتلر بير ارايه توپلاناراك ساواشه كاتيلانلار اراسينده ايشيت شكيلده بولوشتورولدو.٣٩ داهه سونره ساواش كانيمتلرييله إیلكيلي ايرينتيلي هوكوملر إیچرن âيت-ي كريمه نازيل ‏اولدی. بونه كوره كانيمتين بشته بيري الل’ه رسûلو’ن، اونون اقراباسينه يتيملر، يوقسولاره و يولده كالميشلاره ايتير.٤٠ هز. پايكامبر بی âيتين هوكوملريني إیلك دفه ايني ييل بني كاينوكا’ ياهوديلريندن ايلده ايديلن كانيمتلره اويكولادي. بونه كارشيليك، بدر كانيمتلرينين كانيمت âيتينه كوره داگيتيلديگيني كايددن إیسلام تاریخچيلري ده واردير.

هز. پايكامبر، ايبû هيل’ين دوسيني باشكوموتان هاكي (سافيي) اولاراك كنديسي الدي و ديگر دولرينين اراسينه كاتي. بی دوايه بينر، كازولره چيكاردي. هودايبييه سفرينه چيكاركن كوربانليكلاري اراسينده اونی ده كوتوردو. موشريكلر اونی يوز دوه كارشيليگينده إیستديلر. انجاك هز. پايكامبر “شايت كوربانليكلار اراسينه كاتماسايديك كابول ايدرديك” دیدی.٤١

هز. پايكامبر، زايد ب. هاريسه و ابدولاه ب. رواها’يي بدر زافريني هابر ورمك اوزره مدين’يه كوندردي. زايد ب. هاريسه شهره اولاشتيگينده هز. پايكامبر’ين كيزي روكييه وفات ايتميش و يني دفنديلميشتي. هز. پايكامبر ده رامازانين سونونده وايه شووالين باشينده اوردوسويله بيرليكته مدين’يه دوندو. مدين’ده كالان موسلومانلار هز. پايكامبر’ي و موجاهيتلري كارشيلاياراك كوتلاديلار. سلمه ب. سلامه ادلي ساهابي “بيزي نه إیچين كوتلويورسونوز؟ الل’ه اندولسون كي بيز، باگلانميش دولر كيبي ساچلاري دوكولموش إیهتييارلارله كارشيلاشتيك و اونلاري بوگازلاديك” شكلينده يرسيز سوزلر سارفتي. پايكامبريميز بی سوزلر كارشيسينده تبسوم ايتي; اونه كورايش موشريكلريني و دولاييسييله موسلومانلارين باشاريسيني كوچومسممسي يولونده شی سوزی سويلدي: “كاردشيم! اونلار ايشراف و ريسلردير.”٤٢ بی اراده هز. پايكامبر’ين سادجه كروانله كارشيلاشاجاگيني زاندن و بی يوزدن اونونله بيرليكته چيكمايان بازي ساهابيلر كلە رك اوزونتولريني بايان ايتيلر. اوسايد ب. هوداير بونلاردان بيرييدي. هز. پايكامبر’ين هوزورونه چيقرەك ايلده ايتيگي زافردن دولايي كنديسيني كوتلادي. يمين ايدرك، دوشمانله كارشيلاشاجاگيني تاهمين ايتمديگي إیچين چيكماديگيني سويلدي. هز. پايكامبر ده “دوگری سويلويورسون” بويوردو.٤٣ بی اولايدان هاركتله هز. پايكامبر’ين، ساميمييتينه كوونديگي و ‏ایی نييتينه إینانديگي كيمسلري سوركولاماكتان و اونلار هاكينده يانليش كاناات بسلمكتن كاچينديگيني سويلايبيليريز.

كور’ان-ي كريم’ده موسلومانلارين بدر ساواشي’نده ملكلرين يارديمييله دستكلنديگي و الل’ين كنديلرينه يارديم ايتيگي اچيكچه بليرتيلمكتدير. âل-ي إیمران سûرسي’نين بی كونويله إیلكيلي âيتلرينين مالي شويلدير: “اندولسون كي سيزلر كوچسوز ‏اولدیگونوز هالده الل بدير’ده سيزه يارديم ايتميشتي. ويله إیسه الل’تان ساكينين كي او’نه شوكرتميش اولاسينيز. او زمان سن مو’مينلره شويله دييوردون: إینديريلن اوچ بين ملكله رابينيزين سيزي تاكوييه ايتمسي، سيزين إیچين يترلي دگل ميدير”؟٤٤ ايني شكيلده اينفال سûرسي’نده الل’ين بدير’ده موسلومانلاره يارديم ايتيگي و موجاهيدلري ملكلرله دستكلديگي زيكرديلمكتدير.٤٥ باكاره âل-ي إیمران و اينفال سûرلرينده بونلاردان باشكه بدر كازوسي’ندن ‏بحثدن داهه پك چوك âيت-ي كريمه موجوتور. كور’ان-ي كريم’ده بی ساواشتان اييردتمه ‏گونی (يوم’ل-فوركان) و إیكي توپلولوگون كارشي كارشييه كلديگي ‏گون (يوم’ل-تكا’ل-م’âن) دييه ‏بحثديلمكتدير.٤٦ موسلومانلارين كروانه كارشي چيكتيكلاري،٤٧ الل’ين إیكي توپلولوكتان (كروان وايه اوردو) بيريني موسلومانلاره وا’دتيگي،٤٨ موسلومانلارين اياك باستيكلاري يري كوووتلنديرمك إیچين ياگمور ياگديرديگي و داهه باشكه يارديملارده بولوندوگو٤٩ بيلديريلمكتدير. نيتكيم بدر كازوسي’نين رايان ايتيگي ‏گون ياگمور ياگميش، موشريكلرين اوردوكاهينين بولوندوگی الان باتاكلق هالينه كلميشتير. بونه كارشيلق توزلی اولان إیسلام اوردوسونون بولوندوگی الان إیسه ياگمور سويويله سرتلشميش و بی ده موسلومانلاره كوچ ورميشتير.٥٠ بازي âيت-ي كريملرده هز. پايكامبر’ين، موسلومانلارين و ايريجه موشريكلرين و مونافيكلارين پسيكولوژيك دوروملاري هاكينده بيلكيلر موجوتور.٥١ ايريجه ايسيرلر،٥٢ كانيمتلر و بونلارين تاكسيمي٥٣ كونوسونده موسلومانلارين اويكولامالاري كركن هوكوملر بيلديريلمكتدير. كارشي كارشييه كلن إیكي توپلولوكتان بيرينين الل يولونده ديگرينين إیسه إینكارجي بير توپلولق ‏اولدیگی ووركولانماكتادير.٥٤ الل تالا’نين، موسلومانلاره يارديم ايتمسينه كارشيليك، إیسلام’ه كارشي إیسرارلي بير ديرنيش كوسترن مكه موشريكلرينين زالانديريلديگي ‏آڭلاشيلماكتادير. كور’ان-ي كريم’ده كچن “باتش-ي كوبرا” (شيدتلي ياكالاييش)٥٥ تابيرييله بدر ساواشي’نين كاسدديلديگي كابول ايديلمكتدير. شوفسيز بی ايتلرده بيلديريلن اولاگان ديشي دوروملاري موشريكلري إیلزام ايتمك إیچين بيرر موجیزه اولاراك دگل، الل’ين موسلومانلاره يارديمي اولاراك تلاكي ايتمك كركير.٥٦

بدر شهيتليگي

بدر كازوسي’ند، بيربيرييله ياكين اقرابه اولان پك چوك كيشي كارشي كارشييه كلميشتي. هز. هامزه إیله كاردشي اباس، هز. ايبû بكير إیله اوگلی ابدوراهمان، موس’اب ب. اوماير إیله كاردشي ايبû ازيز، ايبû هوزايفه إیله اوتبه ب. ربيه موهاليف سافلارده ير الانلاردان بيركاچيدير. بويلجه فاركلي إینانچلاره ساهيپ بابالارله اوگولار، كاردشلر، امجالار، داييلار يگنلر فاركلي سافلارده ير الميشلاردي. فاكات هز. پايكامبر بابالارييله ساواشماك إیستاين اوگولاره و اوگولارييله چارپيشماك إیستاين بابالاره إیمكان ولچوسونده اينكل اولموشتور. مسله اوگلونه كارشي چيكماك إیستاين ايبû بكير’ه و باباسينه كارشي چيكماك إیستاين ايبû هوزايف’يه موبارزه إیچين موساده ايتمميشتير.

بدر كازوسي، هز. پايكامبر’ين ساواش تاكتيگيني اورتايه كويماسي باكيميندان ونمليدير. سوزكليمي هز. پايكامبر إیسلام اوردوسونی او شكيلده يرلشتيرميشتي كي، ‏گونش إیشيكلاري اوردونون كوزونی كاماشتيرمييوردو. دوشمان اسكري إیچين، بونون ترسي سوز كونوسويدو. ساواش تاكتيگي ديشينداكي اويكولامالار ده موسلومانلار إیچين بير كايناك تشكيل ايتميشتير. او زمان اونيفورمه اولماديگي إیچين هز. پايكامبر، موهاجیرلر، ايوس و هازرج إیچين ايري ايري پاروله تسپيت ايتميشتير. بی زافر ايني زمانده ساواش ايسيرلرينه و ياراليلاره اويكولانان موامله اچيسيندان ده ونم ارزتمكتدير.

بدر كويوسو

بدر زافري، باشته مدينه اولماك اوزره بوتون اراپ ياريماداسي’نده و هاته ياريماده ديشينده موسلومانلارين إیتيبارينين ارتماسينه وسيله اولموشتور. ارابيستان’ده بويوك اونه ساهيپ اولان مكليلرين بی ساواشته ينيلمسي، توم كوزلري اونلاري ماگلوپ ايدن كيمسايه چويرميشتير.٥٧ ويله كي، اولايين ايتكيسي اراپ ياريماداسي’نين ديشينه ده تاشميش، موسلومانلارين كاليبييتيني وگرنن هابشيستان نجاشîسي سون درجه سوينميشتير.٥٨ انجاك ياهوديلر، بدر كازوسي’ندن ونجه تارافسيز كالمايه سوز ورميشكن، بدر زافريندن سونره موسلومانلارين باشاريسيني كيسكانمايه باشلاميشلاردير. كا’ب ب. ايشرف اوزونتوسوندن “يرين التي اوستوندن ‏اییدير” دميشتير.

بدر ساواشي إیله بيرليكته إیسلام تاریخي ليتراتورونه “هل-ي بدر (بدر ايهلي)” كاورامي كيرميشتير. كور’ان-ي كريم’د٥٩ و هز. پايكامبر’ين هاديسلريند٦٠ ايهل-ي بدير’دن ووكی إیله سوز ايديلميشتير. هاديسلرده ايهل-ي بدير’ين موسلومانلارين ڭ فازيلتليلري ‏اولدیكلاري زيكرديلميشتير.

بدر ساواشي’نين ڭ ونملي سونوچلاريندان بيريسي ده اوهود ساواشي’نه سبپ اولماسيدير. مكه موشريكلري ينيلكي هابريني الينجه بويوك اوزونتويه كاپيلديلار. ايبû هيل’ين يرينه ايبû سوفيان’ي باشقانليگه كتيررك، هپ بيرليكته موسلومانلاردان إینتيكام الماك إیچين يمين ايتيلر و درهال فاالييته باشلاديلار.

كايناكچا:

١٥. واكيدي، إی، ١٩; تابري، إیي، ٤٧٨; ماكريزي، إی، ٦٢.

١٦. إیبن سا’د، إیي، ٢١; إیبن هانبل، إی، ٤١١; إیبن سايييديناس، إی، ٣٨٤.

١٧. واكيدي، إی، ٤٧; إیبن هانبل، إیيي، ٤٥٤.

١٨. واكيدي، إی، ٤٣-٤٤; إیبن هيشâم، إی، ٦١٨-٦١٩.

١٩. بك. واكيدي، إی، ٦٣ ود.

٢٠. اينفال سûرسي ٤٢.

٢١. واكيدي، إی، ٥٢-٥٣; إیبن هيشâم، إی، ٦١٦-٦١٧; تابري، إیي، ٤٢٣، ٤٣٦-٤٣٧; إیبن ابديلبر، دورر، س. ١٠٤; ماكريزي، س. ٧٧.

٢٢. واكيدي، إی، ٥٣-٥٤; إیبن هيشâم، إی، ٦٢٠; بلازوري، إی، ٢٩٣; تابري، إیي، ٤٤٠; إیبن ابديلبر، دورر، س. ١٠٥.

٢٣. واكيدي، إی، ٦١; تابري، إیي، ٤٤١.

٢٤. إیبن هانبل، و، ٣٩٥.

٢٥. واكيدي، إی، ٦١; بلازوري، إی، ٢٩٢; ماكريزي، س. ٨٢.

٢٦. واكيدي، إی، ٥٩، ٦٧، ٨١; إیبن هيشâم، إی، ٦٢٧; تابري، إیي،٤٤٧.

٢٧. إیبن سا’د، إیي، ١٧.

٢٨. إیبن هيشâم، إی، ٦١٩.

٢٩. إیبن سا’د، إیو، ٩-١١.

٣٠. إیرفان ايجان، “بو’ل-باهتري”، ديه كس، ٢٩٦.

٣١. إیبن سا’د، إیي، ٢٢، ٢٦.

٣٢. إیبن هيشâم، إی، ٦٥٢-٦٥٣; تابري، إیي، ٤٦٨.

٣٣. واكيدي، إی، ١١٠-١١١; إیبن هيشâم، إی، ٦٦٠.

٣٤. واكيدي، إی، ١٠٥، ١١٧.

٣٥. واكيدي، إی، ١٠٧; إیبن هيشâم، إی، ٦٤٩; سوهايل ب. امر مك’نين فذينده موسلومان اولور. هز. پايكامبر’ين وفاتيندان سونره ريده هاركتلري مايدانه كلديگي ايسناده مكه هوكي إیرتيدات ايتممكله بيرليكته شهيرده بير إیچ كاريشيكلق اورتايه چيكار. هاته مكه واليسي اتاب ب. ايسيد بيله كوركوپ ساكلانير. بی سيراده سوهايل ب. امر بير كونوشمه ياپاراك هوكي ياتيشتيرير. او، شونلاري سويلر: “ بن بيلييوروم كي بی دين، ‏گونشين دوگماسي و باتماسي دوام ايتيگي سورجه پاييدار اولاجقتير. ارانيزدان چيكان بی كيشي-بû سوفيان ب. هارب-سيزي الداتماسين. بنيم بيلديگيم بی مسلايي او ده بيلير. انجاك بني هاشيم’ه اولان كيسكانچليگي اونون كالبيني موهورلميشتير. بن كورايش’ين قرەده و دڭزده ڭ چوك اولاشيم واسيتالاري بولونانيييم. ايميرينيزه بويون ايگينيز. زكاتلارينيزي اونه ورينيز…”. سوهايل’ين بی سوزلري كولاگينه كيتيگينده هز. ومر، اونون هاكينده هز. پايكامبر’ين كنديسينه سويلديگي سوزلري هاتيرلار و “بن شهادت ايدريم كي سن الل’ين رسûلو’سون” دمكتن كنديني الاماز.

٣٦. واكيدي، إی، ١٣٩; إیبن هيشâم، إی، ٦٥٠; زوبايري، ١٢٦-١٢٧; تابري، إیي، ٤٦٦-٤٦٧.

٣٧. واكيدي، إی، ١١٩; تابري، إی، ٤٦١.

٣٨. واكيدي، إی، ١٠٦.

٣٩. واكيدي، إی، ٩٩; تابري، إیي، ٤٥٨-٤٥٩.

٤٠. نفال سûرسي ٤١.

٤١. واكيدي، إی، ١٠٣.

٤٢. إیبن هيشâم، إی٦٤٣-٦٤٤.

٤٣. واكيدي، إی، ١١٧.

٤٤. âل-ي إیمران سûرسي ١٢٣-١٢٤.

٤٥. نفال سûرسي ٩-١٢،١٧; بی كونوداكي ريوايتلر إیچين بك. واكيدي، إی، ٧٨-٧٩; إیبن هيشâم، إی، ٦٣٣-٦٣٤.

٤٦. âل-ي إیمران ٤١.

٤٧. âل-ي إیمران ٥.

٤٨. âل-ي إیمران سûرسي ٨.

٤٩. âل-ي إیمران سûرسي ١١، ١٧.

٥٠. واكيدي، إی، ٥٣; إیبن سا’د، إیي، ١٥; تابري، إیي، ٤٣٩; ماكريزي، س. ٧٨.

٥١. سيراسييله بك.: âل-ي إیمران سûرسي ٤٣، ٤٤، ٤٧، ٤٩.

٥٢. âل-ي إیمران، ٦٧-٦٨، ٧٠-٧١.

٥٣. âل-ي إیمران ٤١، ٦٩.

٥٤. âل-ي إیمران ١٣.

٥٥. دوهان سûرسي ١٦١; إیبن سا’د، إیي، ١٧.

٥٦. بدر ساواشينين كور’ان-ي كريم’ه يانسيماسي إیچين بك. واكيدي، إی، ١٣١-١٣٨; إیبن هيشâم، إی، ٦٦٦-٦٧٧; ماكريزي، س. ٦٠-٦١; ومر وزسوي-يلهامي كولر، كونولارينه كوره كور’ان،انكاره ١٩٩٦، س. ٦٦٦-٦٧٢.

٥٧. فرانتز بوهل، “محمد”، إیه وييي، ٤٦٤.

٥٨. واكيدي، إی، ١٢٠-١٢١.

٥٩. âل-ي إیمران سûرسي ١٢٣.

٦٠. بوهاري، و، ٩. هز. ومر هيلافتي دونمينده ترتيپلديگي ديوانده بدر ايهلي’نه ونليك تانيميشتير. اونلی تاباكات موليفي إیبن سا’د (و. ٢٣٠/ ٨٤٤) ايسرينده بدر ايهلي’نه وزل بولوم اييرميشتير. إیبن سا’د’ه كوره فازيلت باكيميندان بش كروبه ايريلان ساهابيلرين إیلك تاباكاسيني بدر ايهلي اولوشتورور.

یورم یاپ

الكترونیك پوستە یایینلانماز كركلی یرلر *

اره
قاتكورلر