گونجل عثمانلی توركجسی خبرلر

اولی وندر موستافه كمال اتاتورك’ون ايبدييته إینتيكالينين ٨٧. ييلي

الصورة الرمزية لـ مسعود

اتاتورك، ١٨٨١’ده سلانيك’ته دونيايه كلدي. انسي زوبايده هانيم’ين ارزوسی دوگرولتوسونده إیلكوگرنيمينه هافيز مهمت ايفندي’نين ماهاله مكتبينده باشلايان موستافه كمال، داهه سونره باباسي علی ريزه ايفندي’نين إیستگي اوزرينه كچتيگي شمسي ايفندي مكتبي’نده إیلكوكولی تاماملادي.

ورتاوكول ايگيتيمي إیچين كيتيگي سلانيك مولكييه روشتييسي’ندن كندي إیستگييله ايريلان موستافه كمال، وگرنيميني سلانيك اسكري روشتييسي’نده سوردوردو، ارديندان ماناسدر اسكري إیداديسي’ندن إیكينجیليكله مزون ‏اولدی. اسكري وگرنيمينين يانينده يابانجي ديل ايگيتيمي ده دوام ايدن اتاتورك، يازلاري إیزينلي دوندوگی سلانيك’ته فرانسيزجه درسلري الدي.

داهه سونره ‏اسلامبول’ه كلە رك ١٨٩٩’ده كيرديگي هارپ اوكولو’نی ١٩٠٢’ده تگمن روتبسييله تاماملايان اتاتورك، هارپ اقادميسي’ندن ده ١٩٠٥’ته كورماي يوزباشي روتبسييله مزون ‏اولدی.

موستافه كمال، كورمايلق ستاژي إیچين ١٩٠٥’ته شام’ده ٥. اوردی ايمرينه اتاندي، سورييه بولكسيندكي اوستون هيزمتلري دولاييسييله بشينجی روتب’دن مجیدي نيشاني وريلدي. مركزي ماكدونيا’نين ماناسدر شهريندكي ٣. اوردی قرەركاهي’نه ١٩٠٧’ده اتانان موستافه كمال، سلانيك’تكي كورماي شوبده كورولنديريلدي.

موستافه كمال، ماناسدر و سلانيك’ته كورولييكن ١٩٠٩’ده ‏اسلامبول’داكي ٣١ مارت واكاسي’ني باستيران هاركت اوردوسو’نده كورو ياپتي. ارناووتلوك’تاكي إیسياني باستيرماك إیچين ١٩١٠’ده دوزنلنن هاركاته ده كورولنديريلن موستافه كمال، إیتاليا’نين ١٩١١’ده ترابلوسكارپ’ه اسكر چيكارماسي اوزرينه توبروك’ه كوندريلدي، توبروك و درن’ده تورك كوووتلريني باشارييله يونتي و إیتاليانلاره كارشي توبروك ساواشي’ني كازاندي.

درنه كوموتانليگينه ٦ مارت ١٩١٢’ده اتانان موستافه كمال، ايكيم ١٩١٢’ده بوكان ساواشي باشلايينجه كليبولی و بولايير’داكي بيرليكلرله ساواشه كاتيلدي و ديمتوكه إیله ايديرن’نين كري الينيشينده ايتكيلي ‏اولدی.

“واتانين مودافااسيندان داهه يوجه بير وازيفه اولاماز”

موستافه كمال، ١٩١٣’ته بوكان هاربي’ندن سونره سوفيه اتاشميليترليگينه اتاندي.

اتاشميليتر اولاراك كورو ياپتيگي سيراده بيرينجی دونيه ساواشي’نين باشلاماسي اوزرينه موستافه كمال، باشكوموتانلق وكالتي’نه موراجاات ايدە رك فده كورو الماك إیستدي.

كنديسينه “سيزين إیچين اوردوده هر زمان بير كورو واردير. انجاك سوفيه اتاشميليترليگيني داهه ونملي كوردوگوموزدن سيزي اوراده بيراكييوروز.” وابينين وريلمسي اوزرينه بويوك وندر، باشكوموتان وكيلي اينور پاشا’يه شی مكتوبی يازدي:

“واتانين مودافااسينه ايت فاال وازيفلردن داهه موهيم و يوجه بير وازيفه اولاماز. اركاداشلاريم موهاربه فلريند، اتش هاتلارينده بولونوركن بن، سوفيا’ده اتاشميليترليك ياپامام. ايگر بيرينجی سينيف سوباي اولماك ليياكاتيندن ماهرومسام، كانااتينيز بی إیسه لوتفن اچيك سويلايينيز.”

بونون اوزرينه موستافه كمال، ١٩١٥’ته ايسات پاشه كوموتاسينداكي ٣. كولوردو’يه باگلي تكيرداگ’ده اولوشتورولاجاك ١٩. تومن كوموتانليگينه اتاندي.

كليبولی ياريماداسي’نه اسكر چيقرەن و جونكباييري’نه إیلرلاين دوشمان كوووتلري، اتاتورك’ون كوموتاسينداكي ١٩. تومن كوووتلرينين تااروزويله كري چكيلدي. موستافه كمال پاشه فانسي بيتن تورك اسكرينه “فاننيز يوقسه سونكونوز وار.” دييرك، مورال و كوون وردي.

موستافه كمال، جونكباييري تااروزی سيراسينده كوگسونه إیسابت ايدن شاراپنل پارچاسينين بيندكي ساعتي پارچالاياراك دونمسي سونوجی موتلاك ولومدن كورتولدو. موستافه كمال پاشه سادجه كليبولی ياريماداسي كوزاي بولكسي موهاربلرينين دگل، ايني زمانده چاناكاله بوگازي’نين، چاناكاله فسي’نين، ‏اسلامبول’ون ده كادريني تايين ايتي و بويلجه چاناكاله ساواشلاري’نده موستافه كمال پاشه “انافارتالار كاهراماني” اولاراك اون كازاندي.

چاناكال’دن سونره دوگی فسي’نده ١٦. كولوردی كوموتانليگينه اتانان موستافه كمال، ١٩١٦’ده روس سالديريلاريني دوردوراراك بيتليس و موش’ی دوشماندان كري الدي و بی فده كنراليگه ترفي ايتي.

ولكنين إیشكالي إیله سامسون’ه هاركت ايتي

فيليستين و سوريي’ده كورولي ٧. اوردی كوموتانليگينه ١٩١٧ تموز ايينده اتانان موستافه كمال پاشه بير سوره سونره ٢. اوردی كوموتانليگينه تايين اولسه ده كوروي كابول ايتمايە رك گنل قرەركاه ايمرينده ‏اسلامبول’ده كالدي. ايني ييل ولياهت واهدتين إیله المانيا’يه كيدە رك المان گنل قرەركاهي و المان ساواش فلرينده إینلملرده بولوندو.

سورييه فسينده ١٩١٨’ده ينيدن كورولنديريلن موستافه كمال، ٧. اوردی كوموتاني اولاراك كورو ياپتي و بی سيراده إینكيليزلرين اسيل اماچلارينين إیسكندرون’ی إیشكال ايديپ، كوزايه چكيلمكته اولان ٧. اوردو’يی ابلوكه آلتونه الماك ‏اولدیگونی ‏اسلامبول’ه بيلديردي.

ينكيليزلرين إیسكندرون’ی ديرنچله كارشيلاشمادان ٩ كاسيم ١٩١٨’ده تسليم الماسي اوزرينه موستافه كمال پاشه هوكومت مركزي إیله ياپتيگي تلكراف كوروشملريند، إینكيليزلره وريلن تاويزلري تنكيت ايتي. “بويله كيدرسه مملكتين بينبير تورلی اينتريكه و إیستيلايه ماروز كالاجاگيني” إیزاه ايتمايه چاليشان موستافه كمال پاشا’يه ييلديريم اوردولاري كروپ كوماندانليگي و ٧. اوردو’نون لاگوديلديگي بيلديريلدي.

پاشه بی اجزييتين تامامن اورتادان كالديريلماسيني إیستييوردی و ايمريندكي بيرليكلرين كوموتاسيني ٢. اوردی كوموتاني نيهات پاشا’يه بيراكاراك ايني ‏گون اقشامي آطەنا’دان ترنله ‏اسلامبول’ه هاركت ايتي.

‏اسلامبول’ده ١٣ كاسيم ١٩١٨’دن ١٦ مایس ١٩١٩’ه كادار كالاراك مملكتين گنل دورومونی ياكين اركاداشلارييله كريتيك ايدن موستافه كمال پاشه اولكسينين كادريني دگيشتيرە جك سامسون يولجولوگونه چيكتي و إیستيكلال موجادلسيني باشلاتي. اولكايي دوشمان إیشكاليندن كورتارماك اماجيني كيزلي توتاراك اوردی موفتيشليگي كوروي إیله ‏اسلامبول’دان ايريلدي.

قرەدنيز يولويله ١٩ مایس ١٩١٩’ده سامسون’ه چيكان موستافه كمال، ٢٢ حزیران ١٩١٩’ده اماسيه گنلكسي’ني ياييملادي. تورك ميلتين، “واتانين بوتونلوگونون و ميلتين باگيمسيزليگينين تهليكده ‏اولدیگونو، ازيم و قرەرليليكله واتانين كورتاريلماسي إیچين سيواس’ته بير كونكره توپلاناجاگيني” بيلديردي.

ايريجه اوسمانلي هوكومتي’نين ورديگي كورودن و اسكرليكتن إیستيفه ايدرك، ٢٣ تموز ١٩١٩’ده ايرزوروم’ده ٤ ایلول ١٩١٩’ده سيواس’ته توپلانان كونكرلرين باشقانليگيني ياپتي.

بی كونكرلرده الينان، “دوشمان إیشكالينه كارشي ميلتين واتاني ساووناجاگي، بی اماچله كچيجی بير هوكومتين كورولاجاگي و بير ميلي مجليسين توپلاناجاگي، مانده و هيماينين كابول ايديلمايگي” قرەرلارييله بويوك ميلت مجليسي’نين ده تملري اتيلدي.

توركييه بويوك ميلت مجليسي (تبم)، اتاتورك ونجولوگونده ٢٣ نیسان ١٩٢٠’ده انكارا’ده تاریخي كوروينه باشلادي. موستافه كمال اتاتورك، مجليس و هوكومت باشقاني سچيلدي.

ميلي موجادله و كورتولوش ساواشي’نين تانيگي انادولی اژانسيني كوردو

تبم اچيلمادان ١٧ ‏گون ون، ٦ نیسان ١٩٢٠’د، موستافه كمال اتاتورك’ون تاليماتييله انادولی اژانسي (اا) كورولدو. “ميلي موجادل’نين سسيني دونيايه دويورماك” اماجييله كورولان اه تبم’نين چيكارديگي إیلك ياسالاري دويوردو، ميلي موجادل’نين و كورتولوش ساواشي’نين هر اشاماسينه تانيكلق ايتي.

تبم اچيلاراك ميلي بير هوكومت كورولماسينه راگمن اوسمانلي هوكومتي إیله إیتيلاف دولتلري اراسينده ١٠ آغستوس ١٩٢٠’ده سور انتلاشماسي إیمزالاندي.

“سور انتلاشماسي بيزجه موجوت دگلدير”

اتاتورك، اونيتد تلكراف كازتسي موهابيرينه ياپتيگي اچيكلاماده سور انتلاشماسي’ني تانيماديكلاريني ووركولاياراك، “سيياسي، ادلي، إیكتيسادي و مالي باگيمسيزليگيميزي إیمهايه و نتيده ياشامه هاكيميزي إینكاره و كالديرمايه يونلتيلميش سور انتلاشماسي بيزجه موجوت دگلدير.” دیدی. تبم تارافيندان اوسمانلي هوكومتي إیله إیتيلاف دولتلري اراسينده إیمزالانان سور انتلاشماسي’نين كابول ايديلمديگي دونيايه دويورولدو.

“واتانين هر كاريش توپراگي واتانداشين كانييله إیسلانماديكچه ترك اولوناماز”

يتيلاف دولتلري’نين يارديمييله إیزمير’ي إیشكال ايدن يونان كوووتلرينين إیلرلمسي، ١٩٢١’ده بيرينجی و إیكينجی إینونی ساواشلاري إیله دوردورولدو.

يونان اوردوسونون ٢٣ آغستوس ١٩٢١’ده ينيدن تااروز ايتمسييله ساكاريه مايدان موهاربسي باشلادي. اتاتورك، بيرليكلر، “هاتي مودافاه يوقتور، ساذي مودافاه واردير. او ساتيه بوتون واتاندير. واتانين هر كاريش توپراگي واتانداشين كانييله إیسلانماديكچه ترك اولوناماز.” دييە رك تاریخه كچن ايمريني وردي.

“مارشال” روتبسي و “كازي” اونواني

باشكوموتان موستافه كمال پاشا’نين يونتيگي تورك اوردوسو، يونان اوردوسونی بوزكونه اوگراتي، ساكاريه مايدان موهاربسي’ني زافرله سونوچلانديردي. ٢٢ ‏گون سورن ساواشته يونان اوردوسی اگير كاييپلاره اوگراتيلدي. بی زافر دولاييسييله موستافه كمال اتاتورك’ه تبم تارافيندان “مارشال” روتبسي و “كازي” اونواني وريلدي.

ساكاريه زافري’نين ارديندان ١٣ ايكيم ١٩٢١’ده كافكاس جمهورييتلري إیله كارس انتلاشماسي، ٢٠ ايكيم ١٩٢١’ده فرانسيزلارله هاتاي هاريجینده بوكونكی توركييه سينيرينين چيزيلديگي انكاره انتلاشماسي إیمزالاندي.

اتاتورك’ون كوموتانليگينده تورك اوردوسو، واتاني دوشمان إیشكاليندن كورتارماك إیچين ٢٦ آغستوس ١٩٢٢’ده كارشي سالديرييه كچە رك بويوك تااروز’ی باشلاتي.

موستافه كمال پاشا’نين يونتيگي ٣٠ آغستوس ١٩٢٢’دكي دوملوپينار (باشكوموتان) مايدان موهاربسي’نده تورك اوردوسو، يونان اوردوسونی بوزكونه اوگراتي. كاچان دوشمان كوووتلريني إیزلاين تورك اوردوسو، ٩ ایلول ١٩٢٢’ده إیزمير’ه كيردي.

انادولو’يی دوشمان إیستيلاسيندان كورتاران بويوك اسكري زافرلرين ارديندان ١١ ايكيم ١٩٢٢’ده مودانيه اتشكس انتلاشماسي إیمزالاندي و إیتيلاف دولتلري، إیشكال ايتيكلري تورك توپراكلاريندان چكيلدي.

كورتولوش ساواشي، اولكنين كادرينين دگيشتيگي، تورك ميلتينين دونيايه مايدان اوكودوگو، كاهرامانلق دستانلارينين يازيلديگي ساواش اولاراك تاریخه كچتي.

توركيي’نين باگيمسيزلق بلكسي لوزان باريش انتلاشماسي إیمزالاندي

يسمت إینونی باشقانليگينداكي توركييه هايتي إیله إینكيلتر، فرانسه إیتاليه ژاپونيه يونانيستان، رومانيه و يوكوسلاويه اراسينده ٢٤ تموز ١٩٢٣’ته لوزان انتلاشماسي إیمزالاندي.

بويوك وندر، لوزان انتلاشماسي’نه إیليشكين، “بی انتلاشمه تورك ميلتي الايهين، اسيرلاردان بري حاضرلانميش و سور انتلاشماسي’يله تاماملانديگي زانديلميش بويوك بير سويكاستين ييكيليشيني إیفاده ايدر بير وسيكادير.” دگرلنديرمسينده بولوندو.

توركييه جمهورييتي’نين إیلك جمهورباشقاني

اتاتورك، فرانسا’ده إیهتيلال إیله كورولان جمهورييتي، دموكراسييي و يونتيم شكليني إینلدي انجاك بونون اينيسينين توركيي’ده اويكولاناماياجاگيني ونكوردو.

ولكنين سيياسال، سوسيولوژيك و ايكونوميك ياپيسيني چوك ‏ایی بيلديگيندن، دموكراسينين سادجه جمهورييت إیله توپلومون توم كسيملرينجه إیچسلشتيرگيني بيلييوردو.

اتاتورك’ون ياكين اركاداشلاريندان، اوسته كازتجی و يازار فاليه ريفكي اتاي، “چانكايا” ادلي ايسريند، جمهورييت’ه كيدن سورجی و موستافه كمال’ين كوروشلريني انه هاتلارييله شی جومللرله كالمه الدي:

“رژيمدكي اولاگانوستی اولمايان دوروملارين چوزوملنمسي زورونلولوگی اورتايه چيكتي. چونكی توركيي’نين دولت شكلي هنوز بليرلنمميشتي. كانون-ي ايساسي’ده يني هوكومت شكليني اچيكچه بليرلمك كركييوردو. چونكی پاديشاهلق و هيلافت تارافتارلاري هاله واردي.”

اتاتورك، جمهورييت إیلان ايديلنه كادار جمهورييت فيكريني موهالفت اولور دوشونسييله كيزلي توتی امه يني يونتيم شكلينين چابوك كابول ايديلمسي إیچين چاليشمالار يوروتوگونی نوتوك’ته “دولت يونتيميني، جمهورييت’تن سوز ايتمكسيزين، اولوسال ايكمنليك إیلكلري چرچوسيند، هر ان جمهورييت’ه دوگری يوروين شكيلده توپارلامايه چاليشييوردوك.” سوزلرييله كالمه الدي.

تبم تارافيندان ٢٩ ايكيم ١٩٢٣’ته جمهورييت إیلان ايديلدي و موستافه كمال اتاتورك ده جمهورباشقاني سچيلدي. ١٩٣٨’ده وفاتينه دك اركه اركايه ٤ كز جمهورباشقاني سچيلن بويوك وندر اتاتورك، بی كوروي ڭ اوزون سوره يوروتن جمهورباشقاني ‏اولدی.

جمهورباشقاني موستافه كمال اتاتورك’ه يونليك ١٤ حزیران ١٩٢٦’ده سويكاست كيريشيمي اينكلندي، ايلباشلاري إیزمير’ده توتوكلاندي. بويوك وندر، سويكاست كيريشيمينه إیليشكين انادولی اژانسينه ياپتيگي اچيكلاماده “الچاق كيريشيمين بنيم شاهسيمدان زيياده موكادس جمهورييت’يميزه و اونون دايانديگي يوكسك إیلكلريميزه يونلميش بولوندوگونه شوفه يوقتور. بنيم ناچيز ووجودوم ايلبت بير ‏گون توپراك اولاجقدر فاكات توركييه جمهورييتي إیللبت پاييدار كالاجاكتير.” دگرلنديرمسينده بولوندو.

كازي موستافه كمال’ه ٢٤ كاسيم ١٩٣٤’ته ٢٥٨٧ ساييلي كانون’له “اتاتورك” سويادي وريلدي و بی سويادينين باشكالاري تارافيندان كولانيلماسي ياساكلاندي.

كونومي، ديش پوليتيكه و تاريمداكي هامللري

موستافه كمال اتاتورك، ١٩٢٩ دونيه ايكونوميك بوناليمي’نين ايتكيلريني هافيفل ایتمك و اولكنين كوكينماسيني هيزلانديرماك اماجييله ١٩٣٣’ته بش ييللق سانايي پلاني’ني باشلاتي. ايني دونمده ديش پوليتيكاده ده ونملي اديملار اتيلدي. ميلتلر مييتي’نه كيريلمسي، بوكان انتانتي’نين إیمزالانماسي، مونترو بوگازلار سوزلشمسي و سادابات پاكتي باشته اولماك اوزره بولكسل و اولوسلاراراسي اديملار، توركيي’نين بولكسينده و دونياده ايتكيلي بير اقتور اولاراك ونه چيكماسينه كاتكيده بولوندو.

تاريمه و چيفتچييه دگر ورن اتاتورك، چيفتليكلرده ١٩٢٥’تن باشلاياراك ١٣ ييل سوره إیله پلانلي و جیدي بير شكيلده چاليشمالار ياپتيردي، اورونه ايلوريشلي اويكون اولمايان توپراكلارده چيفتليكلر كوراراك بی توپراكلاري زيرااته ايلوريشلي هاله كتيردي.

“هاتاي، بنيم شاهسي مسلمدير”

اتاتورك، اولوسال مسلدن زيياد، “بنيم شاهسي مسلمدير.” دیدیگي هاتاي’ين انه واتانه كاتيلماسي إیچين يوگون چابه سارف ايتي و هدفي وفاتينين ارديندان ١٩٣٩’ده كرچكلشتي.

موستافه كمال اتاتورك، ٥٧ ييل سورن ياشامينده ميلتينين و واتانينين باگيمسيزليگي إیچين ييلمادان چاليشتي و كيرديگي هر موجادلدن زافرله چيكتي.

اسكري و سيياسي دهاسييله سايكينليگيني كورويان موستافه كمال اتاتورك، ١٠ كاسيم ١٩٣٨’ده ٥٧ ياشيندايكن دولماباهچه سارايي’نده ساعت ٠٩.٠٥’ته هاياته كوزلريني يومدو.

اتاتورك’ون وفاتي يالنيز توركيي’ده دگل بوتون دونياده بويوك اوزونتويله كارشيلاندي.

اتا’نين نازسينين انيتكابير يولجولوگو

اتاتورك’ون نااشي، ١٦ كاسيم’ده دولماباهچه سارايي تورن سالونونده كاتافوكه كونولدو. ١٩ كاسيم ‏گونی نازه بويوك بير كالابالق تارافيندان ياووز زيرهليسي إیله إیزميت’، اورادان ده ايني ‏گونون اقشامي توم يورت كزيلرينده كولانديگي ترن إیله انكارا’يه اوگورلاندي.

انكارا’ده ٢٠ كاسيم’ده دولت ايركاني و يابانجي دولت إینسانلاري تارافيندان كارشيلانان ناز، تبم ونونده كاتافوكه كونولدو. بويوك بير نازه تورني إیله ٢١ كاسيم ١٩٣٨’ده انكاره ايتنوكرافيه موزسي’ندكي كچيجی كابرينه كونولان اتاتورك’ون نااشي، ايبدي إیستيراهاتكاهي انيتكابير’ه تاشينديگي ١٠ كاسيم ١٩٥٣’ه كادار بوراده كالدي.

“بنيم ناچيز ووجودوم ايلبت بير ‏گون توپراك اولاجقتير، فاكات توركييه جمهورييتي إیللبت پاييدار كالاجاكتير” ديين اتاتورك، ايبدي إیستيراهاتكاهي اولان توركيي’نين كالبي انيتكابير’ده تورك ميلتينين كونلونده ياشامايه دوام ايدييور.

یورم یاپ

الكترونیك پوستە یایینلانماز كركلی یرلر *

اره
قاتكورلر