١٩٢١ يازينه كلينديگينده انادولی إیشكال آلتوندايدي. باتي’ده يونان اوردوسی إیزمير’دن انكارا’يه دوگری إیلرلييور، گوناي’ده فرانسيز كوووتلري ديرنيشي كيرمايه چاليشييوردو.
يكينجی إینونی موهاربسي، تورك اوردوسونون قرەرليليگيني كوسترميش اولسه ده يونانلار داهه بويوك بير تااروز إیچين حاضرلق ياپييوردو. هدفلري، انكارا’يه كيرە رك تورك ديرنيشيني تامامن يوق ايتمكتي. انجاك هدفلرينه اولاشاماديلار.
٢٣ آغستوس ١٩٢١’ده باشلايان و ١٣ ایلول ١٩٢١’ده تورك ميلتينين زافرييله سونوچلانان ساكاريه مايدان موهاربسي، يالنيزجه فده دگل، ديپلوماسي ماساسينده ده بويوك كازانيملار كتيردي.
“تورك ميلتينين توپيكûن موجادلسي”
انادولو’نون كالبينده بير زافر اولان ساكاريه زافري’ني، انكاره هاجي بايرام ولي اونيورسيتسي تاریخ بولومی باشقاني پروف. در. ناسرولاه اوزمان ترت هابر’ه انلاتي.
٥ آغستوس ١٩٢١’ده توركييه بويوك ميلت مجليسي، موستافه كمال’ي “باشكوموتان” إیلان ايتي. موستافه كمال، هم اسكري هم ده سيياسي سوروملولوگی اوستلنە رك اوردونون باشينه كچتي و ميلت “تكاليف-ي ميلييه ايميرلري” إیله توپيكûن بير سفربرليك چاگريسي ياپتي.
پروف. در. ناسرولاه اوزمان، “بی ساواش، مهمتچيك’ين فده اوموز اوموزه موجادله ايتمسينين ياني سيره تورك ميلتينين ده توپيكûن بير شكيلده انادولو’نون إیشكالينه كارشي ‘دور’ دمسينين ونميني كوسترييور.” دیدی.
تاكويملر ٢٢ تموز ١٩٢١’ي كوستريركن، تورك اوردوسی ساكاريه نهري’نين دوگوسونه چكيلمايه باشلادي. يونان بيرليكلري إیسه تااروز پوزيسيونی إیچين ٩ گون بويونجه يورودو. بی يورويوشون هانكي يونه اولدیگی تورك كشيف بيرليكلرينجه تسپيت ايديلدي و فه كوموتانليگينه بيلديريلدي. بويلجه يونان تااروزی باسكين اولمه وزليگيني كايبتي.
ساواشين باشلاماسي: ٢٣ آغستوس ١٩٢١
يونان اوردوسو، ٢٣ آغستوس’ته كنيش بير هات بويونجه سالديرييه كچتي. ساكاريه نهري’نين دوگوسونه دوگری إیلرلاين دوشمان، پولاتلي و هايمانه هاتينده تورك بيرليكلرييله كارشيلاشتي.
تورك اوردوسو، مالزمه باكيميندان زاييفتي امه مورال اولاراك كوچلويدو. موستافه كمال، اسكرلره تاریخه كچن سوزلرييله هيتاپ ايتي و اونون بی ايمري، يالنيزجه بير اسكري ستراتژي دگل، بير ميلتين توپيكûن ديرنيشينين سمبولی اولدی.
“هاتي مودافاه يوقتور، ساذي مودافاه واردير. او ساتيه بوتون واتاندير. واتانين هر كاريش توپراگي واتانداشين كانييله إیسلانماديكچه ترك اولوناماز.” كازي موستافه كمال
پروف. در. اوزمان، دونيه تاریخينده بويله بير ساواشين كورولمايگينين آلتوني چيزدي:
“موستافه كمال پاشه ساييجه اوستون يونان اوردولارينه كارشي مهمتچيك’ي موتيوه ايتمك اماجييله ايليندن كلن هر شايي ياپييور. موزي ساواشي اولماكتان چيكارتييور. ياني ‘كورومانيز كركن الان بولوندوگونوز الان. نردايسنيز اورايي كوروماكله سوروملوسونوز’ دييور. تاریخي بی ايمير ساواشين سايريني دگيشتيرييور.”
يونان اوردوسی ٢٣ آغستوس’تان إیتيبارن إیسه كوشاتيجي تااروزه باشلادي. إیلك اولاراك مانكال داگي’ني ايله كچيرديلر. ارديندان كوردوكلاري كوپروده كجە ياريسي ياپتيكلاري باسكينله ساكاريه نهري’ني كچتيلر. موهاربنين ٣. گونونده مانكال داگي و توربتپه يونانلارين ايليندايدي. تورك ساوونماسينين تمل ديرگي ادته چوكموشتو. ٤. گون باشكوموتان موستافه كمال پاشه ميلي ساوونمه باكاني رفت باي’ه تلكراف چكە رك مجليس’ين كايسري’يه تاشينماسيني إیستدي.
٧. گونده إیسه يونان بيرليكلري توم فلره تااروز ايتي. تورك اوردوسونون موزيلريني كاهرامانجه ساوونمالاري سونوجونده يونان بيرليكلرينين تاسارلاديگي كوشاتمه هاركاتي باشاريلي اولامادي.
دوشمان تااروزلاري كارشيسينده ياشانان تهليكلره راگمن، ساوونماسيني باشاري إیله دوام ايتيرن تورك اوردوسو، يونان تااروزلاريني كيراراك فه بوتونلوگونی كورودو.
١٤. گوندن سونره تورك فسينين مركزينه ياپيلان يونان سالديريلاري كيدە رك ازالدي. كايبديلن توپراكلارين كري الينماسي إیچين تااروزه باشلاندي.
موستافه كمال پاشا’نين ديركتيفلري و تورك اولوسونون كانييله يازيلان ساكاريه دستاني، ٢٢ گون ٢٢ كجە سوردو.
ساواش، يونانلارين ساكاريه دوگوسونی تامامن ترك ايتمسييله ١٣ ایلول’ده سونه ايردي.
يكي تارافين ده چوك اگير كاييپلار ورديگي ساكاريه مايدان موهاربسي، كورتولوش ساواشي’نين دونوم نوكتالاريندان بيرييدي.
بی سوره زارفينده ١٠٠ كيلومترليك بير هاته سورن ساواشته تورك اوردوسی بويوك كاييپلار وردي امه دوشماني دوردورمايي باشاردي.
“تورك ميلتينين كندينه اولان كووني يرينه كلدي”
بينلرجه اسكرين شهيت اولدیگو، كانله اتشل، سونكويله كازانيلان بی زافردن سونره تورك ميلتينين اوردويه كووني و كلگه اوميدي ارتي.
“١٩١١ ييليندان إیتيبارن فده اولان بی ميلت، چاناكاله و كوت’ول اماره ديشينده كيرديگي هر ساواشته ماگلوپ اولدی. بی يوزدن ساكاريه ساواشي’نداكي زافر، ميلي موجادل’نين كازانيلابيلگي نوكتاسينده تورك ميلتينين، تورك اوردوسونون و تبم’نين كندينه اولان كوونيني يرينه كتيردي. بيز بير داهه يونان تااروزونه راستلاماديك. باشكوموتانلق مايدان موهاربسي إیله بيرليكته پسيكولوژيك اوستونلوكله يونان دڭزه دوكولدو، انادولو’نون إیشكالي سورجی سون بولدو.” پروف. در. ناسرولاه اوزمان
“اسكري زافر ديپلوماتيك زافرلري ده برابرينده كتيردي”
پروف. در. اوزمان، ساكاريه زافري’نين، يالنيزجه فده كازانيلمادگيني، ديپلوماتيج باشاريلاري ده برابرينده كتيرديگيني انلاتي.
يشته او ديپلوماتيك زافرلر:
١٣ ايكيم ١٩٢١: سوويت روسيه إیله كارس انتلاشماسي إیمزالاندي. بوكونكی دوگی سينيريميزي بليرلاين انتلاشما.
– فرانسه ٢٠ ايكيم ١٩٢١’ده انكاره انتلاشماسي’ني إیمزالادي. فرانسه چكيلديگيني رسمن إیشلان ايتي.
-يتاليه إیشكال ايتيگي انادولی توپراكلاريني بوشالتمايه هيز وردي.
– إینكيلتره إیله تبم اراسينده ايسير دگيشيمي انتلاشماسي ياپيلدي.
بی كليشملر، تبم’نين إیتيباريني ارتيردي، تورك هوكينه كوون وردي و بويوك تااروز’ون يولونی اچتي.
“شوهده فيشكيراجاك، توپراگي سيكسان شوهدا”
پروف. در. ناسرولاه اوزمان، ساواشته ورديگيميز كاييپلارين بير راكامي إیفاده ايتمديگيني، بير إینساني، بير ايلايي، ايري ايري هيكايايي إیفاده ايتيگيني ووركولويور.
نيتكيم، هايمانا’يه باگلي ايولييافاكي كويوندكي ايولرين باهچلرينده شهيتلريميزين نااشلاري موهافازه ايديلييور. ناسرولاه اوزمان، إیستيكلال مارشيميزده كچن “شوهده فيشكيراجاك، توپراگي سيكسان شوهدا” ديزسينه اتيفته بولوناراك، بی واتانين هر كاريش توپراگينده بير اسكرين كانينين اولدیگونون آلتوني چيزدي.
یورم یاپ