گونجل عثمانلی توركجسی خبرلر

ميلت،ومت،ولوس وس…

الصورة الرمزية لـ مسعود

ووونمكتن، دووونمكتن بير تورلی وازكچمييوروز. نه زمان اقيلاناجاگيز، بيلمييوروم. هام هايالر، سلوكانلارله بير ومور كچيپ كيدييور. الل (ك) بيزي مالاريميزله جانلاريميزله سوديكلريميزله كيمي زمان ارتيراراك، كيمي زمان ايكسيلتە رك إیمتيهان ايتمايە جك مي؟ ١٠٠ ييللق هايال نردن چيكتي؟ هز. ايييوب’ون هاياتيندان اليناجاك بير درس يوق مو؟ هز. يوسوف’ون هاياتي اورتاده دگل مي؟

پايكامبريميز ٨.٦.٦٣٢’ده (هيجري ١١. ييل) وفات ايتي. ١٠ ايكيم ٦٨٠’د، ٤٨ ييل سونره (هيجري ٦١)، كربله ياشاندي.

ساهي، هز. ياكوب پداكوژييي، چوجوك پسيكولوژيسيني بيلمديگي إیچين مي يه ده چوجوكلاري إیله يتري كادار إیلكيلنمديگي إیچين مي كاردشلري يوسوف’ی كويويه اتيلار؟ هز. نوه و هز. لوت سوسيولوژييي، سيياست بيليميني بيلمديگي إیچين مي بی إیشلر ويله ‏اولدی؟ هالبوكي، مسله هز. ياكوب’ون چوجوكلاريني، فارز-ي ميسال (تشبيهته هاته اولماز)، بيزيم إیمام هاتيپلر، دركاهلاره كور’ان كورسلارينه يورتلاره كتيرسلردي، نور كيبي چوجوك می اولورلاردي!؟

بيزيم تاریخيميزده بير “كارماتيلر دونمي” وار، هاكاج-ي ظالم دونمي وار. هاكاج-ي ظالم’ين كرچك ادي ايبû محمد ايل-هاكاج ب. يûسوف ب. ايل-هاكم ايس-سكافي’دير. ٦٦١ ييلينده تايف’ته دوگموش و ٧١٤ ييلينده واسيت’ته ولموشتور. ايموي دولتي’نين إیراك واليسي اولاراك تانينير و زولمويله مشهور ‏اولدیگی إیچين “هاكاج-ي ظالم” لاكابييله انيلميشتير. هاكاج، ايموي هاليفسي مواوييه دونمينده يتيشميش، انجاك اسيل ايتكينليگيني هاليفه ابدولمليك ب. مروان دونمينده (٦٨٥-٧٠٥) كوسترميشتير. سايد ب. جوباير’ي ولدوردوكتن سونره بويوك روهي سيكينتيلار ياشاميش، شيدتلي ميده اگريلاري چكميش و بی ايلم إیچينده باگيره باگيره ولموشتور.

كارماتيلر، ٩٣٠ ييلينده (هيجري ٣١٧)، هاج موسيمينده مك’يه سالديراراك كاب’يي ياگمالاميش، هارو’ل-سود تاشيني سوكوپ باهراين’دكي هر’ه كوتورموش و كاب’نين چورسيندكي ياپيلاري تاهريپ ايتميشلردي. هاته زمزم كويوسو’نه ستلر اتاراك كوتسال مكاني كيرلتميشلردي. اونلاره كوره كاب، مكان يه ده ياپي اولاراك كوتسال دگلدي; اوراده كوتسال اولان هارو’ل-سود’دي. باهراين’ده يني بير كابه إینشه ايدكلردي و إینسانلار هاج إیچين اورايه كلكتي. هارو’ل-سود، انجاك ٩٥١ ييلينده (هيجري ٣٣٩)، اباسيلر تارافيندان ١٢٠ بين دينار ودنە رك كري الينميش و يرينه كونولموشتور. كارماتيلر، إیسمايلي شييليگي’نين باتيني (زوتريك) يورومونی بنيمسميشلردي. كور’ان’ين زاهيري انلاميندان زيياده باتيني (كيزلي) انلاملارينه اوداكلانييورلاردي. ايريجه بازي تاریخچيلره كوره شرياتين بازي كورالاريني (ورنگين ناماز، اوروچ كيبي) زورونلی اولماكتان چيكارميشلاردي.

دورزيليك، ١١. يوزييلين باشلارينده ياكلاشيك ١٠١٧ ييلينده (هيجري ٤٠٨)، كورولموش بير ديني-توپلومسال هاركتير. دورزيليك، إیسمايلي شييليگي’نين بير كولی اولاراك اورتايه چيكميش، فاتيمي هاليفسي هاكيم بي-مريلاه’ين (٩٩٦-١٠٢١) دونمينده شكيلنميشتير. هامزه إیبن علی، هاكيم’ين إیلاهيليگيني ساوونان بير داî (ميسيونر) اولاراك دورزي وگرتييي سيستملشتيردي و يايدي. ١٠١٧’ده هامزا’نين ليدرليگينده دورزيليك، رسمن بير إینانچ توپلولوگی اولاراك شكيلندي. بوكون موسلومانلارله چاتيشييورلار.

يمام-ي ازام ايبû هانيفه (٦٩٩-٧٦٧، هيجري ٨٠-١٥٠) ييلاري اراسينده ياشادي. إیسلام’ين إیلك ييلاري… هاياتي بويونجه إیكي فاركلي هاندان، ايموي و اباسي هاليفلري دونمينده ياشادي. ياشاديگي ايموي هاليفلري شونلاردير: ابدولمليك بين مروان (٦٨٥-٧٠٥)، وليد بين ابدولمليك (٧٠٥-٧١٥)، سولايمان بين ابدولمليك (٧١٥-٧١٧)، ومر بين ابدولازيز (٧١٧-٧٢٠، آطەلتييله تانينان هاليف)، يزيد بين ابدولمليك (٧٢٠-٧٢٤)، هيشام بين ابدولمليك (٧٢٤-٧٤٣)، وليد بين يزيد (٧٤٣-٧٤٤)، يزيد بين وليد (٧٤٤)، إیبراهيم بين وليد (٧٤٤)، مروان بين محمد (٧٤٤-٧٥٠): ايمويلر’ين سون هاليفسي.

بû هانيف، ايمويلر’ين سون دونملرينده كûف’ده إیليمله اوگراشييور و وزليكله هيشام بين ابدولمليك إیله مروان بين محمد دونملرينده ياشادي. ايمويلر’ين ظالم يونتيملرينه كارشي مسافلي دوردوگی و هوكين يانينده ‏اولدیگی بيلينير. ايمويلر’ين ٧٥٠ ييلينده ييكيلماسيندان سونره اباسيلر إیكتيداره كلدي. ايبû هانيف، اباسيلر’ين إیلك إیكي هاليفسي دونمينده ياشادي: ايبو’ل-اباس ايس-سفاه (٧٥٠-٧٥٤)، اباسيلر’ين إیلك هاليفسي. ايبی جافر ايل-مانسور (٧٥٤-٧٧٥): كي بی كيشي، إیمام-ي ازام’ين كاتيلي ‏اولدیگی إیفاده ايديلير. او زمان شريات كلمميش مييدي؟ امه واهشت بيتمدي. ونملي اولان، بوتون بونلار اولوركن بيزيم نرده دوردوگوموزدور. فيراوون سارايينده دوگوپ بويويوپ نته كيتمك، پايكامبر ايوينده دوگوپ بويويوپ هنمه كيتمك مومكوندور.

فاتيه سلطان مهمت، اوسمانلي دولتي’نين ٧. كازي بايي’دير. اوسمانلي، ‏اسلامبول’ون فذيندن سونره دولت ‏اولدی. داهه ونجه “كازي”لر تارافيندان يونتيلن بايليكلردير. فاتيه’ه كادار اولان دونمدكي بايلر شونلاردير: اوسمان كازي (١٢٩٩-١٣٢٤)، اورهان كازي (١٣٢٤-١٣٦٢)، ١. موراد (١٣٦٢-١٣٨٩)، ١. بايزيد (ييلديريم) (١٣٨٩-١٤٠٢)، ١. مهمت (چلبي) (١٤١٣-١٤٢١)، ٢. موراد (١٤٢١-١٤٤٤ و ١٤٤٦-١٤٥١)، فاتيه سلطان مهمت (٢. مهمت) (١٤٤٤-١٤٤٦ و ١٤٥١-١٤٨١). ياكلاشيك ٢٠٠ ييل، ٦٠٠ ييلين اوچته بيري.

پاديشاهتان ٧’سي “باي”. كرييه كالدي ٢٩ پاديشاه. بونلاردان ٧’سي تاهتيندان إینديريلدي: ٢. بايزيد (١٥١٢)، ١. موستافه (١٦١٨ و ١٦٢٣، إیكي كز)، ٢. اوسمان (١٦٢٢)، ٤. مهمت (١٦٨٧)، ٢. موستافه (١٧٠٣)، ٣. احمد (١٧٣٠)، ابدولازيز (١٨٧٦)، ٥. موراد (١٨٧٦)، ٢. ابدولهاميد (١٩٠٩). اسلينده تاهتان إینديريلنلرين ساييسي ١٢. ٧’يه شونلاري ده ايكلمك كرك: ٢. سليم (١٥٦٦-١٥٧٤)، ٣. مهمت (١٥٩٥-١٦٠٣)، ١. موستافه (١٦١٧-١٦١٨ و ١٦٢٢-١٦٢٣)، ٢. موستافه (١٦٩٥-١٧٠٣) و بويوك كاركاشالار ياشانان ٢. ماهمود (١٨٠٨-١٨٣٩) دونمي إیله ٥. مهمت رشاد (١٩٠٩-١٩١٨). ١. دونيه ساواشي’نين سونونده اوسمانلي’نين ينيلكيسي و موندروس موتاركسي (١٩١٨) سونراسي تاهتيني كايبتي. رسمي اولاراك تاهتان إینديريلمدي امه سالتاناتي فييلن سونه ايردي. ٦. مهمت واهددين (١٩١٨-١٩٢٢)، سالتاناتين كالديريلماسييله (١ كاسيم ١٩٢٢) تاهتيني كايبتي. بی هسابه كور، ٢٩ پاديشاهتان ١٤’ی بير شكيلده تاهتيندان اولموشتور. ٢٩ پاديشاهتان ١٤’ونون تاهتيني كايبتمسي، ياني نردايسه ياريسينين، اوسمانلي تاریخينين نه كادار چوكانتيلي و إیچ كريليملره اچيك ‏اولدیگونی ده كوسترييور.

وسمانلي دولتي، كرچك انلامده بير دولت اولاراك ١٤٥٣’ته ‏اسلامبول’ون فذييله دوگدو. ١٨٤٠’لاره كلينديگينده إیس، لاله دوري’يله بيرليكته وزكون بير مدنييت اولماكتان چيكمايه باشلادي. ارديندان تانزيمات’له بيرليكته باتيليلاشمه يولونی ترجیه ايتي. بی دونم، ياكلاشيك ٤٠٠ ييللق بير زمان ديليميني كاپسار. ١٠٠ ييللق كورولوش دونمي و ١٠٠ ييللق ييكيليش دونمي إیله بيرليكته اوسمانلي’نين ٦٠٠ ييللق تاریخî سورجی تاماملانميش اولور.

موي، اباسي دونمي اورتادا. سلچوكلی و اوسمانلي’ده لاله دوري، ٢٣. اوسمانلي پاديشاهي ٣. احمد’ين ٢٢.٨.١٧٠٣’ته تاهته كچمسينين ارديندان، سادرازامي نوشهيرلي دامات إیبراهيم پاشا’نين ونجولوگونده باشلادي. بی دونم، ١٧٣٠’داكي پاترونه هاليل إیسياني إیله سونه ايردي و ٣. احمد تاهتان إینديريلدي. تانزيمات دونمي، ٣١. اوسمانلي پاديشاهي ابدولمجید’ين ١.٧.١٨٣٩’ده تاهته چيكماسينين ارديندان، تانزيمات فرماني’نين ٣ كاسيم ١٨٣٩ تاریخينده إیلان ايديلمسييله باشلادي. بی دونم، ٢٢ نیسان ١٨٧٦ تاریخينده بيرينجی مشروتييت’ين إیلانييله سونه ايردي.

بير ده هولاكû هان’ين باگدات’ي ياكيپ ييكيشي وار. بی اولاي، ١٢٥٨ ييلينده كرچكلشميشتير. موگول إیستيلاسينين بير پارچاسي اولاراك، اباسي هاليفليگي’نين باشكنتي باگدات كوشاتيلدي. هولاكû، ٢٩ اوجاك ١٢٥٨’ده شهري كوشاتي; ١٠ شوبات’ته تسليم الديكتان سونره ١٣ شوبات’ته شهره كيرە رك بير هافته بويونجه ياگمه و كاتليام ياپتي. سون اباسي هاليفسي موستا’سيم بيلاه ده بی سورچته شهيت ايديلميشتير.

هر دونم، هر يرده چوك بويوك زولوملر و چوك كوزل شايلر ده اولموشدر اسليندا. تاریخ، بی انلامده بير ووكی يه ده سووكی كيتابي دگل; بير يبرت درسي، بير توپلومون اورتاك هافيزاسي و تجروبلر بيريكيميدير.

بيز إیسه إیشيميز يوق، “ولوس”، “ومت”، “ميلت” كونولاريني تارتيشييوروز. ياهو، اولوس دولت و اولوسلاراراسي دوزن بيتي! بونی كورانلار سويلويور. اولوس دولت و اولوسلاراراسي دوزن، واتيكان إیله سوموركجی دربايلر اراسينداكي ‏آڭلاشمالارله كورولدو. بوكون كلديگيميز نوكتاده بيراكين “ولوسو”; ترانشومانيزم پروژسي إیله دين، اهلاك، كلنك، تاریخ، بييولوژيك جینسييتن باگيمسيز، “كندر” دييه تانيملانان كنتيك بير نسندن سوز ايديلييور. تك دولت، تك ايل، تك كلكتن سوز ايدييورلار.

ومت’تن نييه كوركويورسونوز كي؟ بوتون دينلر ايورنسلدير، ايكومنيكتير و دينداشلار دين كاردشيدير. إیسلام’ده بونون سوسيولوژيك كارشيليگي “ومت”تير. “ميلت” إیفادسي، بی باگلامده “دين بيرليگي”ني إیفاده ايدر. كور’ان-ي كريم’ده بی كلمە “ميلت-ي إیبراهيما” شكلينده كچر. “ناتيون” إیسه “دوگوش/دوگدوگی انا-بابه كان يه ده توپراك، وافتيز ايديلديگي كيليس، ادينين كونولدوگی مابد” كيبي ايدييتلري إیفاده ايدر.

“واتان” كلمەسي، اراپچا’ده “واṭان”، بير كيشينين دوگدوگو، بويودوگی ير; ياني “يورت” وايه “مملكت” انلامينه كلير. “يرلشمك” وايه “يكامت ايتمك” إیله إیلكيليدير. كيشينين ايدييت هيستيگي جوگرافيه و مدنييت الانيني إیفاده ايدر. إیتيهات و تراكي، “واتان” كلمەسيني “ولوسون توپراگي” انلامينده كولاندي. قرەدنيز’ده “واتان ياپماك” فييل اولاراك، تاشلاري چاتيپ، اراسينه توپراك دولدوروپ، إیچينه توهوم ديكمنين اديدير. بی كلمە، لاتين’ده “بابا/اته يوردو” انلامينه كلن **“پاتريا”**دان تورتيلميشتير. روماليلار إیچين “پاتريا”، سادجه جوگرافي بير الان دگل، ايني زمانده يورتاشلق و ايدييت دويكوسويله ده إیليشكيليدير. “واتان”، إینكيليز’دكي “جنتري” وايه “ناتيون” كاوراملارييله ده إیليشكيليدير.

اوت، هيلافت’ي ساوونويوروم. كيم بوندان نيچين راحتسيز اولور كي؟ ناسيل إیسلام كونفرانسي وارسه موسلومان هوكلارين دين تملي كاردشليك هوكوكونون كورونوپ كليشتيريلمسي، ديني وركيلرين دوگری كولانيمي و دنتلنمسي، دين ادينه ياپيلان يانليشليكلارين ونلنمسي اچيسيندان بی ونمليدير. تابيي، شريف هوسايين ورنگينده ‏اولدیگی كيبي، إینكيليز يانليسي بير هاليفه ده اومتين باشينه بله اولاجقتير. بن، شيا’داكي ماسوم إیمام انلاييشينه دگل; إیمام-ي ازام’ين هيلافت ترجیهينه ساهيپ بيريييم. و إیمام-ي ازام’ين بير هاليفه تارافيندان شهيت ايديلديگيني ده بيلييوروم. شيي، سوني/سûفي، وههابي ايريشماسيني ده بيلييوروم.

“وسمانلي ميلتلر توپلولوگو”نی ده ساوونويوروم. “دوگی رومه ميلتلر توپلولوگو”نی دا…

بنيم اولكم، مملكتيم، يوردوم بوراسي. بير موسلومان اولاراك ده âلملره راهمت اولاراك كوندريلن بير پايكامبر’ين اومتينين بير فردي اولاراك، دونيايه و توم إینسانليگه كارشي ودولريم وار.

“اهالي”نين لاتين’دكي كارشيليگي، “پوپولوس” كلمەسيدير. بی ده “هوك”، “اوام”، “اهالي”، “توپلولوك” وايه “ينسانلار” انلامينه كلير. “اهالي” كلمەسي، اراپچا’ده “اهل”; “ايل”، “هوك” وايه “بير كوكتن كلنلر” انلامينه كلير. “تب’ا”، “رييا”، “كولوك” كيبي كاوراملار، بشري انلامده و تاریخî اويكولامالارداكي ورنكلر اچيسيندان سورونلی كاوراملاردير. هيچ كيمسايه موتلاك انلامده تابي اولماك و ريايت ايتمك زورونده دگليز. بی دوروم، دولت آطەملارينين راب و إیلاه كونومونه يوكسلتيلمسي انلامينه كلير. يسلام’ده كوله كوللق يوقتور. سادجه الل’ه كول، رسولونه اومت اولونور.

نه زمان، نرد، هانكي انا-بابادان دوگدوگوموز دگل; نه ياپتيگيميز ونمليدير. هر زمان، هر يرده نته و هنمه اچيلان بير كاپي واردير.

سلام و دوه إیل.

tags:

یورم یاپ

الكترونیك پوستە یایینلانماز كركلی یرلر *

اره
قاتكورلر