هز. پايكامبر’ه ايكونوميك كونولارده ده ايتلر نازيل اولويور، بيرتاكيم هوكوملر كونويور، بازي جاهيلييه âدتلري ياساكلانيپ، بازيلاري ده إیسلاهه تابي توتولويوردو. هيجرتن سونره مدين’ده موجوت بازارلارده إیسه گنلليكله موشريكلر و ياهوديلر هاكيمدي. بونلار تيجاري فاالييتلرينده كندي ديني انلاييشلارينه و جاهيلييه âدتلرينه كوره هاركت ايدييورلاردي. هز. پايكامبر، مدين’دكي ديگر بازارلاري كزيپ كوردوكتن سونره بورالارين موسلومانلارين بازاري اولاماياجاگيني سويلدي. إیسلام’ين ايكونوميك كونولارداكي هوكوملريني اويكولايابيلمك إیچين موسلومانلارين كندي بازارلاريني كورمالارينه كە رك دويدو. بني سايده بولكسينده بولونان اچيك بير الاني بازار يري اولاراك سچتي و بير بازار نيزامنامسي حاضرلادي. بی بازارده ايسنافين سابيت مكانلار ايدينمسيني ياساكلادي و بوراده وركي الينماياجاگيني إیلان ايتي. تجروبلي بير تاجیر اولان هز. پايكامبر، وركي الينماديگي تاكديرده ساتيجيلارين يني بازاري ترجیه ايدكلريني بيلييوردو. چونكی ياهودي كابيللريندن بني كاينوكا’، كندي بازارلاريني پارسلاييپ اوجرت كارشيليگينده كيرايه ورميشلردي. ايريجه بازار وركيسي ده الييورلاردي. نيتكيم توكار، موسلومانلارين كوردوگی بازاره راگبت كوسترميش و بوراسي يترلي موشتري بولموشتور. هز. پايكامبر مدينه بازاريني كونترول إیچين كوروليلر تايين ايتميشتير. بونلاردان بيري ومر ب. هاتاب، ديگري ده سمرا بينت نوهايك إیسميندكي بير هانيم ساهابيدير. سايد ب. سايد ب. ايل-اس’ي ده مكه چارشيسيني كونترول إیله كورولنديرديگي داهه ونجه كايدديلميشتي.
يسلام، تيجارتي هلال كيلاركن و تشويك ايدركن، مرهاله مرهاله ريبايي ياساكلاميشتير. اليشوريشي و ديگر بورچ تورلريني ريبادان ارينديرميشتير. بی كونوده مك’ده نازيل اولان ايتلرد١٧ بازي اوياريلارده بولونماكله يتينيلميشتير. مكه و تايف’ته اولدیگی كيبي فايز اويكولاماسي مدين’ده ده يايكيندي. هز. پايكامبر بيلهاسه ياهوديلرين تفجیليك يولويله هوكي ايزديگيني كورموشتو. هيجري بشينجی ييلدان ونجه âل-ي إیمران سûرسينين ١٣٠. ايتييله ريبا ياساكلاندي. بی هوسوسته ڭ سون نازيل اولان باكاره سûرسينين ٢٧٥-٢٧٩. ايتلري إیله ده بی ياساك پكيشتيريلدي. هز. پايكامبر اولكنين دورت تارافينه كوندرديگي تاليماتلاره ريبا إیله إیلكيلي مادلر ده كويدی و بی ياساگين بوتون موسلومانلار تارافيندان بيلينيپ اويكولانماسينه وزن كوستردي. ودا هوتبسي’نده ايكونوميك كونولاره دگينمايي ده إیهمال ايتمدي و ريبا ياساگيني بوراده بير كز داهه هاتيرلاتي.
هز. پايكامبر جاهيلييه توپلومونده يايكين اولان و الدانمايه هاكسيزليگه و سومورويه يول اچان اليشوريش تورلريني ياساكلاميشتير. ساتيم اقديني (باي’) كور’ان-ي كريم’ين إیلكيلي ايتلري إیستيكامتينده دوزنلميشتير. ساتيلان مالين سچيمينده ايمريواكييه يول اچان، الدانمه ريسكي و بليرسيزليك تاشييان داورانيش و شكيلرله ياپيلان ساتيم اقيتلريني ياساكلاميشتير. هاديس ليتراتورونده هز. پايكامبر’ين بی كونوداكي اويكولامالاريني و سوزلريني إیچرن وزل بولوملر (بويû’) موجوتور.
هز. پايكامبر تيجاري بير مالي پاهالانماسي كايسييله ستوكلاييپ پيياسايه ارزيني كجیكتيرمايي (يهتيكار) ياساكلاميشتير. چونكی بو، فيياتلارين سون’î بير شكيلده يوكسلمسينه و نورمال پيياسه سوييسينين اوستونه چيكماسينه يول اچماكتادير. وزليكله تمل احتیاج مادلري سوزكونوسی اولدیگونده بی توتوم توپلومون زارار كورمسينه سبپ اولماكته و اوزون مودت دوامي هالينده توپلومسال بوناليملاره يول اچماكتادير. هز. پايكامبر، مالي چوك پاهالي ساتماك إیچين بكلتن كيمسايي كوتولميشتير.١٨
هز. پايكامبر، مالاريني اوجوزه كاپاتماك ماكسادييله كويلويو، اورتيجیيي و إیهراجاتچييي شهير ديشينده كارشيلامايي ياساكلاميشتير.١٩ او دونمده شهيرلي سرمايه ساهيپلري پيياسه فيياتلاريندان هابرسيز يابانجي تيجارت كروانلاريني يولده كارشيلاياراك، كتيرديكلري مالاري توپتان اوجوزه كاپاتماك سورتييله ستوكلاييپ يوكسك فيياتله ساتارلاردي. اورتيجینين و ساتيجينين بازي اويانيك سرمايدارلار تارافيندان بی شكيلده الداتيلماسيني ونلمك ماكسادييله هز. پايكامبر بونی ياساكلاميش و بی ياساگي اويكولاماك اوزره كوروليلر تايين ايتميشتير. شايت هز. پايكامبر بی ونلمه باشوورماسايدي اورتيجی ايمگينين كارشيليگيني الاماز و اورتيجینين الينتري بوشه كيتميش اولوردو. ديگر يوندن سرمايه ساهيپلري هاكسيز كازانچ ايلده ايتميش اولورلاردي.
هز. پايكامبر كار سينيرلاماسينه كيتمميش، فيياتلارين سربست ركابت پيياساسينده ارز و تالپ دنكسينه كوره اولوشماسي إیلكسيني بنيمسميشتير. كار’ين تابيî و اهلاكي شارتلاره باگلي اولاراك ايارلانماسيني ونكورموشتور. بونه راگمن، بير كيمسه ماليني بازارين و گونون فيياتيندان فازلايه ساتارسه بی كيشينين هيل، الداتمه ياپميش اولاجاگيني بيلديرميشتير.
هز. پايكامبر هيلنين هارام، كوتو و يانليش بير داورانيش اولدیگونو، دونياده و اهيرته سوروملولوگه ندن اولدیگونی بيلديرميشتير. بی مايانده “بيزي الداتان بيزدن دگلدير”٢٠ بويورموشتور. اليشوريشلرده توكاره دوگرولوگی تلكين ايتميش، دوگری داورانان تيجارت ايربابينين پايكامبرلرل، شهيتلرل، سيديكلارله بيرليكته هاشرولوناجاگيني هابر ورميشتير.٢١ اليشوريشته كولايلق كوسترن كيمسلره دوه ايتميشتير.٢٢ هز. پايكامبر، كلير ايلده ايدركن باشوورولماماسي كركن اوسولرل، هارجامه ياپاركن ديكات ايديلمسي كركن پرنسيپلري انه هاتلارييله اچيكلاميشتير. سوزكليمي، كاير-ي مشرû كازانچ يولاريندان هيرسيزليك، كاسپ، هاكسيز و باتيل يولارله كلير ساگلامايي ياساكلاميشتير. هلال اولان تيجارته ده هاكسيزليگي ونلمك إیچين ولچی و تارتيده هيله ياپيلماماسيني ايمرتميشتير. هارجامالارده ده اورته يولون إیزلنمسيني إیستميش، إیسراف و جیمريليگي هوش كورمميشتير.
هز. پايكامبر توكتيجینين كورونماسي إیچين كركلي تدبيرلري الميشتير. مسله بی اماچله كاليته كونترولی اوزرينده دورموشتور. چوروك و بوزوك مال ساتمايي، كاليتسيز مالي كاليتلي ماله كاريشتيرمايي ياساكلاميشتير. إیسلاك ماهسولی الته ساكلايان ساتيجييي كيناميشتير. كوسورلی مالي، كوسورونی سويلمدن ساتمانين هلال اولماياجاگيني سويلميشتير. فييات كيزيشتيرمايي ياساكلاميشتير. ولچی و تارتي كونوسونده دنتيم كتيرميشتير. پيياساده بولونان بيربيريندن فاركلي ولچك و تارتيلار اراسينده بيرليگين ساگلانماسي إیچين ستاندارت بليرلميش و “تارتي مكه ايهلينين تارتيسيدير، ولچك إیسه مدينه ايهلينين ولچگيدير” بويورموشتور.٢٣
هز. پايكامبر’ين إیشچي إیشورن إیليشكيلرينه ورديگي ونمه كلين، او، إیسلام ونسي اراپ توپلومونده يايكين اولان اوجرتله إیش ياپتيرمه و إیشچي چاليشتيرمايه توپتان كارشي چيكماميشتير. انجاك إیشچيلره اگير إیش يوكلنمسي، اوجرتين كجیكتيريلمسي، كايبولان مالين هاكسيز يره إیشچييه ودتيلمسي كيبي هاكسيز اويكولامالاري ياساكلاميش، إیشچيلره آطەلتلي بير شكيلده داورانيلماسيني و كاردش مواملسي ياپيلماسيني ايمرتميش، بی پرنسيپلري ده هاياتينده اويكولاميشتير.٢٤ بی هوسوسله إیلكيلي سوزله ريندن بيريسي شويلدير: “يشچييه اوجرتيني تري كورومادان ورينيز.”٢٥ هز. پايكامبر كييامت گونونده اوچ كيشينين دوشماني اولدیگونی بليرتميش، بونلاردان بيريسينين “يشچي چاليشتيريپ ده اونه اوجرتيني ورماين كيمس” اولدیگونی سويلميشتير.٢٦
هز. پايكامبر دونمينده دولتين باشليجه كليرلري، كانيمتين بشته بيري (هوموس)، جیزيه و زكات إیدي. كاير-ي موسليملردن ساواش يولويله ايلده ايديلن هر تورلی مال و ايسيرلره كانيمت (چوگولو: كانايم) دنير. كور’ان-ي كريم’ده كانيمت انلامينده “نفال” ده كولانيلميشتير. اينفال سûرسينين إیلك ايتينده كانيمتلرين الل’ه و رسûلونه ايت اولدیگی بليرتيلميشتير. داهه سونره ساواش كانيمتلرييله إیلكيلي ايرينتيلي هوكوملر إیچرن ايت٢٧ نازيل اولموشتور. بی ايته كوره كانيمتين بشته بيري الل’ه رسûلون، اونون اقراباسينه يتيملر، يوقسولاره و يولده كالميشلاره ايتير. كانيمتلر، ساواش ايسيرلري، ارازي و منكول مالار اولماك اوزره اوچه ايريلير. ساواش ايسيرلري ده كاير-ي موسليم ايريشكين ايرككلر، كادين و چوجوكلار اولماك اوزره إیكي كيسيمده موتالاه ايديلير.
موسلومانلارين كاير-ي موسليملردن ساواش وايه باريش يولويله ايلده ايتيگي توپراكلار هاكينداكي اويكولامالاره كلين، هز. پايكامبر سيلاهله ايلده ايديلن بني كورايزه هايبر و وادي’ل-كورا كانيمتلريني اينفال سûرسينين ٤١. ايتينه كوره بشته دوردونی ساواشچيلاره بشته بيريني ايته زيكرديلن ديگر سينيفلاره اولماك اوزره داگيتميش، انجاك هايبر و وادي’ل-كورا ارازيسي ياهوديلره ياريجيليكله إیشلتمايه ورميشتير. بنو’ن-نادير و فدك ارازيلري باريش يولويله ايله كچيريلديگيندن، هاشير سûرسينين ٦-٩. ايتلرينين هوكمی اويكولاناراك رسûل-ي ايكرم’ه ايت كابول ايديلميش، او ده ايلده ايديلن كليرلري هاشيموگولارينين فاكيرلرينين احتیاجلاري و دولتين ساوونمه كيدرلري إیچين هارجاميشتير. هز. پايكامبر’ين اقرابالاريني تشكيل ايدن زيلكوربا، بني هاشيم و بني’ل-موتاليب منسوپلاريدير. هز. پايكامبر زمانينده بی زومرلره منسوپ كيمسلره هوموستان هيسه ايريلميشتير. الل’ه ايت هيسه و اونون ايريليپ ايريلماياجاگي كونوسی تارتيشماليدير. هز. پايكامبر’ين، الل’ه ايت هيسايي كابه إیچين اييرديگي ريوايت ايديلميشتير. بونون يانينده الل’ه ايت هيسنين هازينايه ايت اولدیگی ده زيكرديلديگي كيبي، بويله بير هيسنين سوزكونوسی اولاماياجاگيني سويلاينلر ده واردير. هز. پايكامبر’ين وفاتينه كادار الل و پايكامبر إیچين إیكي هيس، زيلكوربا إیچين بير هيسه ايريلديگي; ديگر اوچ هيسنين إیسه يتيملر، ميسكينلر و يولجولاره وريلديگي كايدديلير.٢٨
جیزي، إیسلام دولتيندكي كاير-ي موسليم تباادان الينان باش وركيسيدير. âكيل، باليگ، هور، مادي كوجی يرينده و صاغلقلي اولان كاير-ي موسليم ايرككلردن الينيردي. كوزلري كورماين، فلچلي، ياشلي، چاليشماكتان اجیز و يوقسول كيمسلر، بی كونوده فاركلي كوروشلر اولماكله برابر، جیزيه ورمكله موكلف دگلدي. جیزيه كارشيليگينده زيميلرين جان، مال و إینانچ هورييتلري كوونجه آلتونه الينيردي. هز. پايكامبر، انتلاشمه ياپتيگي زيميلره بی هاكلاري تااههوت ايتميشتير. بی اويكولامه هز. پايكامبر زمانينده باشلاميشتير. ٩/٦٣٠ ييلينداكي تبوك سفري ايسناسينده نازيل اولان توبه سûرسينيني ٢٩. ايت-ي كريمسيند، ايهلي كيتاپ، ايگر إیسلامييتي كابول ايتمزلرس، جیزيه ودملري، بونی رددرلرسه كنديلرييله ساواشيلماسي ايمرديلمكتدير. جیزيه ايتينين إینمسييله هز. پايكامبر ايني ييل اييل، ايزروه، ربا و دûمتولندل; ايرتسي ييل نجران، يمن، باهراين، ماكنا، تايما و هر’دكي كايري موسليملرله جیزيه ودملري شارتييله انتلاشمالار ياپميشتير. بونلاردان اييل، ايزروه، دûمتولندل و نجران هوكي هريستييان; تايما و ماكنا هوكلاري ياهودي; باهراين، هر و يمن اهاليسي ده كيسمن ياهودي و هريستييان، كيسمن ده مجوسيلردن اولوشويوردو. جیزينين ميكتاري، زمان و الينديگي بولكايه كوره فاكليلق ارزتمكتدير. فرت باشينه وايه موشتە رك اولاراك الينابيليردي. هز. پايكامبر، باهراين و يمن هوكي إیله موكلف باشينه ييلده ١ دينار وايه بونه دنك يمن ايلبيسسي كارشيليگينده انتلاشمه ياپميشتير. اييله هوكي إیله توپلی اولاراك ييللق ٣٠٠ دينار، ربا و ايزروه هوكي إیله ١٠٠ دينار جیزيه ودملري شارتييله باريش ياپميشتير. بی دونمده اييل’نين ٣٠٠، ايزروه و ربا’نين إیسه ١٠٠’ر كيشيليك جیزيه موكلفينين بولوندوگی بيلينمكتدير. بوندان آڭلاشيلديگينه كوره بی بولكلردن، موكلف باشينه ييللق بيرر دينار جیزيه الينميشتير. ١٠/٦٣١ ييلينده نجران هوكييله ياپيلان انتلاشماده إیكي تاكسيته ورملري شارتييله جیزيه اولاراك ٢٠٠٠ ايلبيسه الينماسي قرەرلاشتيريلميشتير. جیزي، هز. پايكامبر زمانينده يه دوگرودان موكلفلردن، وايه كايري موسليم كابيله باشقانلارينين، ياهوت ده إیلري كلنلرين اراجيليگييله توپلانيردي. بی دونمده وزل جیزيه ممورلارينين بولونماديگي، زكات توپلايان âميلرين كاير-ي موسليملردن جیزيايي ده توپلاديكلاري كورولمكتدير. كور’ان-ي كريم’ده زكات إیله كانيمتين هارجاناجاگي يرلرين اچيكچه زيكرديلمسينه كارشيليك، جیزينين داگيتيلاجاگي يرلر هاكينده اچيك هوكوملر ير الماميشتير. كور’ان-ي كريم’ده جیزينين ماهييتي و اويكولانيشي هاكينده ده دتايلي هوكوملر موجوت دگلدير. دولاييسييله جیزينين زكاتاكي كيبي بليرلي يرلره هارجانمه زورونلولوگی يوقتور. كامی يارارينه اويكون اولاراك، احتیاج دويولان يرلره هارجانابيلير.٢٩
دولتين كليرلري اراسينده ير الان زكات، بيلينديگي اوزره فارز بير إیبادتير و موسلومانلارين مالاريندان الينير. آلتون، كوموش و ناكيت پارالار نيساب ميكتارينه اولاشتيگينده كيركته بيري زكات اولاراك وريلير. هايوانلارين زكاتي إیسه جینسينه و ميكتارينه كوره دگيشمكتدير. ايرينتيلي بيلكيلر كنيش بير شكيلده إیلميهال كيتاپلارينده ير الميشتير. ارازي وركيلريندن الينان زكاته إیسه وشور دنيلير. وشور، ياگمور سويی إیله سولانان توپراكلاردان يوزده اون، ايمك سونوجی سولانان توپراكلاردان إیسه يوزده بش نيسبتينده الينير. زكات هيجرتين إیكينجی ييلينده فارز كيلينماسيندان إیتيبارن هز. پايكامبر تارافيندان توپلانميش و كركلي يرلره داگيتيلميشتير. إیلك ييلارده زنكين موسلومانلار زكاتلاريني بيززات كتيريپ هز. پايكامبر’ه تسليم ايدييورلاردي. انجاك إیسلامييت اراپ ياريماداسي’نين چشيتلي بولكلرينه ياييلينجه هز. پايكامبر زكاتلاري توپلاماك إیچين ممورلار تايين ايتميشتير. زكاتين وريلگي و هارجاناجاگي يرلر توبه سûرسينين ٦٠. âيتينده اچيكلانميشتير. بونلار، يوقسولار، دوشكونلر، زكات توپلايان ممورلار، كونولري إیسلام’ه إیسينديريلاجاك اولانلار (مولف-ي كولûب)، كوللر، بورچلولار، الل يولونده جیهاد ايدنلر و يولجولار اولماك اوزره سكيز كروپتور.
كايناكچا:
١٧. رûم سûرسي ٣٩.
١٨. إیبن ما، إیي، ٧٢٨-٧٢٩.
١٩. بوهاري، إیيي، ٢٧.
٢٠. موسليم، إی، ٩٩.
٢١. تيرميزي، إیيي، ٥١٤-٥١٦.
٢٢. بوهاري، إیيي، ٩.
٢٣. نسي، ويي، ٢٨٤; علی بارداكوگلو، “باي’”، ديه وي، ١٣-١٩.
٢٤. علی بارداكوگلو، “يسلام هوكوكونده إیشچي إیشورن موناسبتي”، إیسلام’ده ايمك و إیشچي إیشورن موناسبتلري، اسلامبول ١٩٨٦، س. ١٧٩; كور’ان و سونته إیشچي-يشورن إیليشكيلري و دگرلنديرمسي إیچين بك. ا.ك..، س. ١٧٧-١٨٨; هوسايين اتاي، إیسلام’ده إیشچي-يشورن إیليشكيلري، انكاره ١٩٧٩.
٢٥. إیبن ما، إیي، ٨١٧.
٢٦. بوهاري، إیيي، ٤١.
٢٧. اينفال سûرسي ٤١.
٢٨. هز. پايكامبر’ين كانيمتلرله إیلكيلي اويكولامالاري هاكينده كنيش بيلكي إیچين بك. ايبû يûسوف، كيتابو’ل-هاراج، چو. علی وزك، اسلامبول ١٩٧٣، س. ٤٨ ود.; ماوردي، ايل-اهكامو’سولتانييي، چو. علی شافاك، اسلامبول ١٩٧٦، س. ١٤٥-١٥٨; مهمت ايركال، “كانيمت”، ديه كسييي، ٣٥١-٣٥٤.
٢٩. ماوردي، س. ١٥٩-١٦٣; موستافه فايده هز. ومر زمانينده كاير-ي موسليملر، اسلامبول ١٩٨٩، س. ١٠٩-١٦٤; مهمت ايركال، “جیزي”، ديه وييي، ٤٢-٤٥.







یورم یاپ